Η χρήση της οθόνης ενδέχεται να αποτελεί πλέον τη σημαντικότερη απειλή για την ψυχική και σωματική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Υπάρχουν πολλές συστάσεις για τους γονείς που αναφέρουν το πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση (θα βρείτε μερικές στο τέλος αυτού του κειμένου). Κάθε μία από αυτές έχει διαφορετική εστίαση. Κάποιες τις θεωρούμε χρήσιμες, άλλες μάλλον όχι. Έχοντας εργαστεί αρκετά χρόνια με γονείς πάνω σε αυτό το θέμα, δίνοντας ομιλίες και γράφοντας σχετικά κείμενα, αισθανόμαστε ενθαρρυμένοι να καταθέσουμε την άποψή μας.

Αντιμετωπίζουμε την υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου από τους νέους (αλλά και από τους ενήλικες) και την επακόλουθη ψυχολογική κρίση ως ένα εξαιρετικά σύνθετο πρόβλημα, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με μερικές απλές συμβουλές. Παρ’ όλα αυτά, κάποιες συμβουλές μπορεί να είναι χρήσιμες για τους γονείς ως σημεία αναφοράς. Κάθε πρόταση, όμως, θα πρέπει να εκλαμβάνεται περισσότερο ως προτροπή ή κατεύθυνση παρά ως υποχρέωση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για εκείνες τις συστάσεις που έχουν αρνητική χροιά (όπως «μην», «περιορίστε», «ελέγξτε» κλπ.). Θεωρούμε ότι απαιτείται μια θεμελιωδώς διαφορετική προσέγγιση για να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση του ψηφιακού κόσμου και την ψυχολογική κρίση που βιώνουν σήμερα οι νέοι. Για παράδειγμα, υποστηρίζουμε πως μια θετική στάση απέναντι στη ζωή και μια συνεργατική σχέση με τους νέους αποτελούν το έδαφος και τη βάση για μια ουσιαστική και βιώσιμη προσπάθεια στήριξής τους.

Τα παιδιά και οι έφηβοι θέλουν να ζήσουν. Θέλουν να γνωρίσουν τον κόσμο. Είναι πιθανό να έχουν εξάρτηση από τις ηλεκτρονικές συσκευές σε κάποιο βαθμό. Όμως, περισσότερο από αυτό, είναι εθισμένοι στην επικοινωνία.

Μέσα από αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αξιολογούνται και οι συμβουλές μας.

Ωστόσο, αυτές δεν εφαρμόζονται σε κάθε ηλικία το ίδιο. Για τους εφήβους η εφαρμογή τους ενδέχεται να αποτελεί μια δύσκολη, σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία. Ειδικά εδώ η θετική προοπτική είναι ο μόνος τρόπος για να βελτιωθεί η κατάσταση σε κάποιο βαθμό.

1. Όχι οθόνη, όχι smartphone όταν τρώτε! Ποτέ! Σε καμία ηλικία! Από κανέναν!
2. Προσπαθήστε να τρώτε μαζί όσο το δυνατόν συχνότερα (δείτε το άρθρο μας «Τα κινητά, η Επικοινωνία και τα Οικογενειακά Γεύματα»).
3. Δημιουργήστε συγκεκριμένες ώρες χωρίς οθόνη κατά τη διάρκεια της ημέρας για τα παιδιά και για εσάς.
4. Προσπαθήστε να διατηρήσετε τον χρόνο οθόνης όσο το δυνατόν λιγότερο (δείτε το ενημερωτικό μας φυλλάδιο «Συστάσεις για τον χρόνο οθόνης στα παιδιά» και «Συμβουλές υγείας σχετικά με τη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην εφηβεία από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Ψυχολόγων-APA»).
5. Μην θέτετε ως κύριο στόχο τη μείωση του χρόνου που αφιερώνουν τα παιδιά στην οθόνη χωρίς να έχετε και ένα γενικότερο και ολοκληρωμένο πλάνο παρέμβασης. Αυτό οδηγεί μόνο σε άκαρπες συγκρούσεις. Τα παιδιά συχνά γνωρίζουν ότι περνούν υπερβολικό χρόνο μπροστά σε οθόνες, αλλά δεν ξέρουν πώς να το μειώσουν.
6. Καλλιεργείστε μια ουσιαστική επικοινωνιακή σχέση όπου θα μπορείτε να συζητάτε το θέμα της χρήσης των οθονών.
7. Πριν δώσετε στο παιδί ένα smartphone, είναι σημαντικό να έχετε διαμορφώσει ένα σαφές πλάνο διαχείρισης (δείτε το άρθρο μας «Το πρώτο κινητό τηλέφωνο»).
8. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε τους κινδύνους του ηλεκτρονικού κόσμου (δείτε το άρθρο μας «Social Media – Ίσως η πιο επικίνδυνη απειλή για την ψυχική υγεία»).
9. Γνωρίστε τις δυνατότητες ηλεκτρονικού ελέγχου, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Συζητήστε με το παιδί σας πώς θα γίνεται η διαχείριση του γονικού ελέγχου (δείτε το ενημερωτικό φυλλάδιο μας «Τα υπέρ και τα κατά των εφαρμογών γονικού ελέγχου»).
10. Έχετε ένα ξεκάθαρο πλάνο για την περίπτωση που προκύψει περιστατικό εκφοβισμού, είτε το παιδί σας βρεθεί στη θέση του θύματος είτε σε αυτή του θύτη. Συζητήστε το ανοιχτά από νωρίς (δείτε το άρθρο μας «Θύμα και θύτης»).
11. Έχετε ένα ξεκάθαρο πλάνο για την περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης, είτε το παιδί σας βρεθεί στη θέση του θύματος είτε σε αυτή του θύτη. Είναι σημαντικό να το συζητήσετε ανοιχτά και έγκαιρα, με τρόπο απλό αλλά ουσιαστικό (δείτε το άρθρο μας «Το φαινόμενο Sexting και η Εφηβεία – Κίνδυνοι, Συνέπειες και Αντιμετώπιση»).
12. Προωθήστε αρχές καλής συμπεριφοράς και προσπαθήστε να ζείτε σύμφωνα με αυτές. Σύμφωνα με την εμπειρία μας, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθούν οι αρνητικές επιδράσεις του ψηφιακού κόσμου.
13. Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται ιστορίες, ιστορίες για τον εαυτό τους, για την οικογένεια, για τον τόπο που ζουν. Έτσι δημιουργείται η αίσθηση της προσωπικότητας και της ατομικότητας. Τα παιδιά που παίρνουν τις ιστορίες τους από ηλεκτρονικές συσκευές τείνουν να είναι πιο μπερδεμένα και ασταθή, καθώς ο ηλεκτρονικός κόσμος έχει συχνά ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητά τους.
14. Προωθήστε την πολιτική και κοινωνική εκπαίδευση. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται το αίσθημα του ανήκειν και το αίσθημα του νοήματος. Έτσι, αυξάνεται η εσωτερική σταθερότητα.
15. Ιδιαίτερα σημαντικό για τους εφήβους είναι η αίσθηση ότι οι πράξεις τους δεν είναι άχρηστες, αλλά έχουν αντίκτυπο. Δυστυχώς η σημερινή σχολική εκπαίδευση και ο τρόπος ενηλικίωσης δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αυτήν την ικανότητα αυτενέργειας, όπως λέγεται. Η απόκτηση «likes» ή η νίκη σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι υποκατάστατο για κάτι που δεν βιώνουν επαρκώς στην πραγματική ζωή. Δημιουργήστε συνθήκες όπου οι νέοι θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο.
16. Πολύ συχνά τα παιδιά δεν είναι σε θέση να μπουν σε μια διαδικασία αλλαγής. Μπορεί να μην έχουν την αυτοεκτίμηση, την επιμονή ή την ανθεκτικότητα δηλαδή την ικανότητα να αποτυγχάνουν ξανά και ξανά και να προσπαθούν μέχρι να καταφέρουν τον στόχο τους). Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Πρέπει πρώτα να μάθουν να αυτορυθμίζονται και να κατακτήσουν άλλες βασικές ικανότητες. Η ανατροφή που παρέχουν οι γονείς καλό είναι να εστιάζει στην ανάπτυξη αυτών των ικανοτήτων.
17. Όλα αυτά είναι θεμελιώδεις αρχές της γονικής μέριμνας. Είναι πολύ πιο σύνθετες και απαιτητικές από το να λέτε όχι. Δημιουργούν όμως μια καλή σχέση με τα παιδιά.

Μερικές χρήσιμες συμβουλές από άλλες πηγές

• Όρια τη νύχτα (Χωρίς οθόνες μετά τις 9 μ.μ., χωρίς smartphone ή tablet στην κρεβατοκάμαρα κατά τη διάρκεια της νύχτας).
• Βοηθήστε τους εφήβους να κατανοήσουν πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τον εγκέφαλό τους.
• Ρωτήστε: «Αισθάνεστε ότι έχετε τον έλεγχο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή αισθάνεστε ότι σας ελέγχει;»
• Ενθαρρύνετε τους εφήβους να αναρωτηθούν: «Νιώθω άσχημα με τον εαυτό μου ενώ το κοιτάζω;»
• Ειδικά με τους μεγαλύτερους εφήβους, συζητήστε μαζί τους διερευνητικά με περιέργεια και όχι με κριτική διάθεση.

https://www.nytimes.com/2023/05/15/well/family/kids-social-media.html

• Ξεκινήστε από νωρίς τη συζήτηση για το ρίσκο των σεξουαλικών μηνυμάτων.
• Ξεκαθαρίστε τους πως δεν είναι εντάξει να πιέζουν κάποιον να στείλει τέτοια μηνύματα ή να αφήνουν άλλους να τους πιέζουν.
• Εξηγήστε και υπενθυμίστε στο παιδί σας πως δεν μπορεί να ελέγξει ή να πάρει πίσω ένα τέτοιου είδους μήνυμα όταν το έχει στείλει.
• Εξηγήστε του τις πιθανές νομικές συνέπειες.
• Συζητήστε με τους εφήβους για τέτοιες καταστάσεις και πώς μπορούν να τις αντιμετωπίσουν κατάλληλα.
• Προσφέρετε βιβλία, κείμενα ή οπτικό υλικό για να τα βοηθήσετε να δημιουργήσουν μια υγιή άποψη γύρω από τη σεξουαλικότητα.
• Συζητήστε με τα παιδιά σας για το πώς είναι μία υγιή ρομαντική σχέση.
• Πριν του πάρετε κινητό, προσπαθήστε πρώτα να του διδάξετε την υπεύθυνη χρήση του.

https://www.wsj.com/articles/the-minefield-of-talking-with-your-children-about-sexting-1540047600