Οι άνθρωποι προσεύχονται στους θεούς και ζητούν να έχουν υγεία, ενώ δεν γνωρίζουν ότι την δυνατότητα αυτή, την έχουν οι ίδιοι. Από έλλειψη εγκράτειας, κάνοντας τα αντίθετα απ’ ό,τι πρέπει, προδίδουν μόνοι τους την υγεία τους στις επιθυμίες τους. 

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ 460-370 Π.Χ. (Ανθ. Στοβ. ΙΗ, 31)

Η οστεοπόρωση είναι μια από τις πιο συχνές ασθένειες στο δεύτερο μισό της ζωής. Το 35,5% των ηλικιωμένων γυναικών λέγεται ότι πάσχουν από οστεοπόρωση, όπως και το 11% των ανδρών. [1]

«Τα οστεοπορωτικά κατάγματα ευθύνονται για περισσότερες νοσηλείες από ό,τι για καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια και καρκίνο του μαστού μαζί».[2]

Παρά την σημασία της νόσου, υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι είναι η οστεοπόρωση και ποιο μπορεί να είναι το καλύτερο είδος θεραπείας.

  Το παρόν  κείμενο έχει στόχο να προσφέρει μια βαθύτερη ανάλυση, καθώς η οστεοπόρωση είναι μια περίπλοκη ασθένεια με πολλές ψευδείς πεποιθήσεις γύρω της. Η οστεοπόρωση είναι πολύ περισσότερο έκφραση κακής υγείας γενικά παρά ένα απλό πρόβλημα των οστών.

Τα πρώτα εμπόδια

Όταν άνοιξα το πρώτο μου γραφείο στη Γερμανία το 1989, η μέτρηση της οστικής μάζας είχε μόλις εισαχθεί και είχε προωθηθεί ιδιαίτερα. Ταυτόχρονα ήταν διαθέσιμη η πρώτη θεραπεία για την οστεοπόρωση, το φθοριούχο νάτριο. Εμείς οι ιδιωτικοί ιατροί λαμβάναμε κάθε εβδομάδα μια νέα μελέτη (κυρίως χορηγία της βιομηχανίας) που καταδείκνυε την καλή επίδραση του φαρμάκου στη βελτίωση της οστικής μάζας. Καθώς υπήρχε μια μέτρηση και μια θεραπεία, ο ΠΟΥ αναγνώρισε την οστεοπόρωση ως δική του ασθένεια το 1984 και όρισε ορισμένα κριτήρια για τη διάγνωσή της.

     Χρειάστηκαν μερικά ακόμη χρόνια, περίπου μια δεκαετία, μετά την επιθετική προώθηση του φθοριούχου νατρίου ως κατάλληλης θεραπείας, όταν μια μεγάλη και ανεξάρτητη μελέτη έδειξε το ακόλουθο μοτίβο: Το φθοριούχο νάτριο αυξάνει εντυπωσιακά την οστική πυκνότητα, ακόμη και έως και 35%. Όμως το κόκκαλο σπάει πιο εύκολα.[3]  Αν και υπήρχε περισσότερο ασβέστιο στα οστά, αυτά τα οστά είχαν κακή ποιότητα. Αυτό διέψευσε για πρώτη φορά την ιδέα ότι η νόσος αφορά έλλειψη ασβεστίου στα οστά και αμφισβήτησε έντονα την αξιοπιστία της μέτρησης της οστικής μάζας.

    Η επόμενη μόδα στη θεραπεία της οστεοπόρωσης ήταν η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης (ΘΟΥ) για γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Αυτή η θεραπεία βασίστηκε στην εμπειρία ότι οι περισσότερες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση χάνουν  οστική μάζα. Η ελπίδα ήταν ότι, με την τεχνητή παράταση της προ-εμμηνοπαυσιακής ορμονικής κατάστασης, η μείωση της οστικής μάζας θα καθυστερούσε. Χρειάστηκε άλλη μια δεκαετία έως ότου, μια νέα μεγάλη και ανεξάρτητη μελέτη έδειξε ότι η θεραπεία είναι όντως αποτελεσματική για καλύτερη οστική μάζα και μάλιστα οδήγησε σε λιγότερα κατάγματα. Όμως οι γυναίκες με ορμονική θεραπεία υποκατάστασης υπέφεραν από περισσότερους καρκίνους του μαστού, περισσότερα εγκεφαλικά επεισόδια, περισσότερες θρομβώσεις[4]  και μάλιστα είχαν συχνότερα άσθμα.[5]

Αυτό δείχνει ότι η παρέμβαση στον ανθρώπινο μεταβολισμό δεν είναι μια απλή, μη προβληματική υπόθεση και ότι οι φαρμακευτικές θεραπείες θα πρέπει να σχεδιάζονται προσεκτικά.

    Αυτό ισχύει επίσης για τη νέα κατηγορία φαρμάκων, τα διφωσφονικά, που  μετά την εγκατάλειψη της ΘΟΥ[6]  την αντικατέστησαν ως κύρια θεραπεία της οστεοπόρωσης. Αλλά, για να κατανοήσουμε τη λειτουργία αυτών των φαρμάκων και άλλες στρατηγικές για τη βελτίωση της σταθερότητας των οστών, είναι απαραίτητη μια βασική γνώση του μεταβολισμού των οστών.

Ο μεταβολισμός των οστών

Τα οστά δίνουν δομή στο σώμα μας. Θα μπορούσαν να συγκριθούν με τους τοίχους και τις κολώνες ενός κτιρίου. Αλλά, σε αντίθεση με ένα κτίριο, το σώμα κινείται. Επομένως, ο σχεδιασμός των οστών πρέπει να είναι πιο περίπλοκος. Πρέπει να είναι ελαφρύτερα από τις συνηθισμένες κτιριακές κατασκευές. Τα ζώα με βαριά κόκαλα όπως οι ελέφαντες ή ο ιπποπόταμος είναι πολύ μεγαλύτερα και δεν έχουν την ευκινησία και την ευελιξία των ανθρώπων. Για να επιτραπεί η ευελιξία, η οστική μάζα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ελάχιστη χωρίς να μειωθεί η σταθερότητα. Η λύση είναι ότι τα μεγάλα οστά δεν είναι συμπαγή. Είναι πορώδη. Αυτό λέγεται  « σπογγώδης οστίτης ιστός» ή «δοκιδωτό οστό».

    Αυτή η δομή θυμίζει λίγο τον Πύργο του Άιφελ που έχει μια πολύπλοκη δομή δικτυωτού, που εγγυάται σταθερότητα και είναι σε θέση να αντέχει τις εξωτερικές δυνάμεις. Αν ο Πύργος του Άιφελ ήταν  από συμπαγές ατσάλι, θα ήταν πολύ μεγαλύτερος. Θα ήταν σε μέγεθος Ελέφαντα και πιθανότατα το έδαφος δεν θα στήριζε πια το κτίριο.

Για να διατηρήσει τη σταθερότητά του ο Πύργος του Άιφελ πρέπει να έχει χάλυβα καλής ποιότητας και καλής κατασκευής. Στα οστά, η ποιότητα του ιστού εξαρτάται από τα ορυκτά. Το ασβέστιο, το μαγνήσιο και ο φώσφορος αποτελούν το 60% της οστικής μάζας. Πρέπει να είναι στο σωστό μείγμα και ποσότητα. Όπως και με το μπετόν, η προσθήκη περισσότερης άμμου δεν βελτιώνει τη σταθερότητά του, αλλά την μειώνει. Επομένως, μια υψηλότερη ανοργανοποίηση δεν προσφέρει κανένα όφελος.

    Εξίσου σημαντικές για την ποιότητα των οστών είναι οι ίνες κολλαγόνου του. Σχηματίζουν την άμορφη θεμέλια ουσία (το οργανικό μέρος του οστίτη ιστού) που αποτελείται κυρίως από πρωτεΐνες. Αυτή η οργανική δομή δίνει δύναμη στα οστά. Καθώς αυτή η δομή είναι ευαίσθητη, πρέπει να συντηρείται και να επισκευάζεται συνεχώς. Αυτός ο μηχανισμός αποκατάστασης είναι το κλειδί για την κατανόηση της οστεοπόρωσης που είναι σε μεγάλο βαθμό μια ασθένεια του μηχανισμού αποκατάστασης.

Υπάρχουν κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αποδόμηση των οστών (οστεοκλάστες) ενώ άλλα κύτταρα, οι οστεοβλάστες, ανανεώνουν το οστό (ανάπλαση). Αυτή η διαδικασία είναι αρκετά συγκρίσιμη με την ανανέωση της επιφάνειας των παλαιών δρόμων. Ένα μηχάνημα αφαιρεί το παλιό στρώμα. Ένα άλλο βάζει ένα νέο στρώμα. Απλώς στα οστά δεν συμβαίνει στην επιφάνεια, αλλά στο εσωτερικό. Αυτή η διαδικασία συντήρησης γίνεται συνεχώς και κάθε χρόνο ανακατασκευάζεται περίπου το 28% του σπογγώδους οστίτη ιστού  και το 4% του  φλοιώδους οστού.[7]  Δηλαδή κάθε 4-5 χρόνια ανανεώνεται όλος ο σπογγώδης οστίτης ιστός. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αναδιαμόρφωση.

Η αναδιαμόρφωση δεν έχει ως στόχο μόνο τη διατήρηση της καλής ποιότητας των οστών. Πρέπει επίσης να διαμορφώσει το οστό ανάλογα με τις ανάγκες. Ένας τενίστας χρειάζεται ένα πιο δυνατό χέρι από έναν δρομέα ή έναν ράφτη. Όταν υπάρχει αυξημένη ανάγκη, οι οστεοκλάστες ανοίγουν και αλλάζουν τη δομή του οστού και οι οστεοβλάστες το κάνουν δυνατό.

     Από την άλλη πλευρά, όταν ένα οστό δεν χρησιμοποιείται, η μάζα του μειώνεται. Οι οστεοκλάστες μεταβολίζουν το παλιό οστό, αλλά οι οστεοβλάστες δεν σχηματίζουν ξανά την ίδια ποσότητα. Αυτή η μείωση παρατηρείται γρήγορα όταν οι άνθρωποι βρίσκονται κατάκοιτοι ή στο διάστημα χωρίς βαρύτητα. Σε ένα μήνα χάνεται περίπου το 1% της οστικής μάζας.[8]

    Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ ζωντανών ιστών και μηχανής. Εάν χρησιμοποιηθεί ένα μηχάνημα, φθείρεται. Οι ζωντανοί ιστοί ενισχύονται με τη χρήση τους. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται πλαστικότητα. Τα οστά πρέπει να δουλέψουν για να παραμείνουν δυνατά και σε φόρμα.

    Ένα περαιτέρω, ως επί το πλείστον άγνωστο χαρακτηριστικό των οστών είναι η συμμετοχή τους στον μεταβολισμό. Τα οστά είναι σημαντικός παράγοντας στη διατήρηση του ασβεστίου στο σώμα. Λειτουργούν ως αποθήκη ασβεστίου. Εάν υπάρχει έλλειψη ασβεστίου, το σώμα ενεργοποιεί αμέσως τους οστεοκλάστες, για να παρέχει αρκετό ασβέστιο. Αυτό είναι απαραίτητο καθώς οι ήδη μικρές αλλαγές του ασβεστίου στο αίμα δημιουργούν προβλήματα όπως κράμπες και μπορεί ακόμη και να είναι απειλητικές για τη ζωή. Επομένως, το ασβέστιο στο αίμα πρέπει να είναι σταθερό. Αυτό σημαίνει επίσης ότι ακόμη και αν υπάρχει έλλειψη ασβεστίου, τα επίπεδα στο αίμα είναι συνήθως φυσιολογικά. Εάν η τροφή παρέχει πολύ ασβέστιο, αυτό το υπερβολικό ασβέστιο απεκκρίνεται στα ούρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ασβέστιο ως φάρμακο δεν έχει κανένα όφελος στη θεραπεία της οστεοπόρωσης,[9] αλλά μπορεί απλώς να δημιουργήσει παρενέργειες όπως καρδιακές προσβολές.[10]  Επιπλέον, τα οστεοπορωτικά οστά τείνουν να έχουν περισσότερα ορυκτά, όχι λιγότερα.[11]

   Το οστό παίζει επίσης ρόλο στη διατήρηση του pH (ενεργός οξύτητα) του αίματος που πρέπει να είναι ουδέτερο, ούτε όξινο ούτε αλκαλικό. Κάθε παρέκκλιση είναι απειλητική για τη ζωή. Ένας πολύπλοκος μεταβολικός μηχανισμός διατηρεί το pH στο στενό εύρος μεταξύ 7,36 και 7,44. Μέρος αυτού του μηχανισμού είναι το ρυθμιστικό σύστημα διττανθρακικού οξέος. Τα απαραίτητα διττανθρακικά ιόντα παρέχονται από τα τρόφιμα, κυρίως από λαχανικά και φρούτα. Εάν η διατροφή δεν παρέχει τα απαραίτητα διττανθρακικά ιόντα, ο οργανισμός τα παίρνει από το οστό, διεγείροντας τους οστεοκλάστες. Επομένως, μια διατροφή πολύ υψηλή σε πρωτεΐνες, ειδικά ζωικές πρωτεΐνες, δεν στερεί μόνο τα απαραίτητα διττανθρακικά ιόντα, αλλά αυτή η διατροφή κάνει τον οργανισμό όξινο, συμβάλλοντας έτσι με δύο τρόπους στην οστεοπόρωση.

Τα οστά συμμετέχουν σε ένα ευρύ φάσμα άλλων μεταβολικών διεργασιών. Για παράδειγμα, η σεξουαλική λειτουργία επηρεάζει τα οστά και επηρεάζεται από αυτά.[12] Απλώς αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πώς όλες αυτές οι λειτουργίες του σώματος μπορεί να συμβάλουν στην υγεία των οστών.

Τι είναι η οστεοπόρωση;

«Η οστεοπόρωση είναι μια χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και της ποιότητάς τους, με αποτέλεσμα αυτά με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι προκαλείται αυξανόμενος κίνδυνος κατάγματος (σπασίματος) των οστών, καθώς μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους.»[13]

Άλλοι ορισμοί τονίζουν άλλες πτυχές της νόσου και μιλούν για μια διαταραγμένη διαδικασία αναδιαμόρφωσης της οστικής ουσίας που οδηγεί σε μια παθολογική μικροαρχιτεκτονική.[14]

Όλοι οι ορισμοί συμφωνούν ότι η κύρια ανησυχία είναι ο κίνδυνος κατάγματος και όχι η έλλειψη οστικής μάζας.

Το παραμελημένο πρόβλημα: πτώσεις

Όταν μιλάμε για οστεοπορωτικά κατάγματα, υπάρχει ένας άλλος σημαντικός παράγοντας κινδύνου, τόσο σημαντικός όσο η οστική μάζα και η ποιότητα μαζί. Αυτό συνοψίστηκε ως εξής:

«Η πτώση, όχι η οστεοπόρωση, είναι ο ισχυρότερος μεμονωμένος παράγοντας κινδύνου για κατάγματα σε ηλικιωμένους. Η οστική πυκνότητα είναι ένας κακός προγνωστικός δείκτης του κινδύνου κατάγματος ενός ατόμου. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι δαπανηρή και δεν θα αποτρέψει τα περισσότερα κατάγματα σε ηλικιωμένους. Οι γενικοί ιατροί θα πρέπει να αλλάξουν την εστίαση στην πρόληψη των καταγμάτων αξιολογώντας συστηματικά τον κίνδυνο πτώσης και παρέχοντας κατάλληλες παρεμβάσεις για τη μείωση του κινδύνου.»[15]

Είναι πολύ πιο σύνθετο

Είχε παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση όχι μόνο χάνουν την οστική τους μάζα, αλλά υπάρχει και απότομη αύξηση στις πτώσεις.[16]  Επίσης οι άνδρες υποφέρουν από οστεοπορωτικά κατάγματα αν και η οστική τους μάζα δεν είναι τόσο μειωμένη.

    Θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε γιατί οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες πέφτουν πιο συχνά; Γιατί υπάρχει αυξημένο ποσοστό καταγμάτων ισχίου σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με μέτρια έως σοβαρή πρόπτωση πυελικών οργάνων,[17] δηλαδή με γενική χαλάρωση των οργάνων; Γιατί ακόμη και οι ρυτίδες του δέρματος στο πρόσωπο είναι πιθανώς καλύτερος προγνωστικός παράγοντας για οστεοπορωτικά κατάγματα από τη μέτρηση των οστών;[18] Η απάντηση μπορεί μόνο να είναι ότι η διαδικασία που οδηγεί σε οστεοπορωτικά κατάγματα δεν περιορίζεται στην ποιότητα των οστών. Έχει να κάνει με την ποιότητα και των άλλων ιστών και με την υγεία γενικότερα. Αυτό υποστηρίζεται από ένα άλλο εύρημα. Οι αθλητές και οι στρατιώτες που κάνουν υπερβολική χρήση των οστών τους μπορεί να υποστούν κατάγματα,  κυρίως του ποδιού, λόγω στρες. Μια μελέτη σε γυναίκες στρατιώτες έδειξε, ότι οι παράγοντες κινδύνου που τις καθιστούν πιο επιρρεπείς σε κατάγματα από στρες, είναι λίγο πολύ οι ίδιοι με εκείνους για τα οστεοπορωτικά κατάγματα στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες.[19]Δηλαδή ήδη την εποχή της ανώτατης οστικής μάζας υπάρχουν παράγοντες που μειώνουν την ποιότητα των οστών. Εξετάζοντας τους παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση και τα κατάγματα από στρες, γίνεται προφανές ότι η οστεοπόρωση είναι ένα γενικό πρόβλημα υγείας.

Παράγοντες κινδύνου

Οι πιο ουσιαστικοί παράγοντες κινδύνου για κατάγματα μπορεί να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες.

α) Παράγοντες κινδύνου για κακή ποιότητα των οστών είναι

• Πρώιμη εμμηνόπαυση
• Κακή διατροφή και διατροφικές ελλείψεις
• Φάρμακα
  • Κορτιζόνη
  • Αναστολέας της γαστρικής αντλίας πρωτονίων
  • Επιλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης
  • Αντιεπιληπτικά φάρμακα[20]
  • Θεραπεία υποκατάστασης ορμονών θυρεοειδούς[21]
• Ψυχαγωγική χρήση ουσιών (καφές, αλκοόλ, κάπνισμα)
• Ατμοσφαιρική ρύπανση[22]
• Οικογενειακό ιστορικό κατάγματος (ισχίου)
• Παχυσαρκία[23]
• Διαβήτης[24]
• Οξειδωτικό στρες[25]

β) Παράγοντες κινδύνου για μειωμένη σωματική ισορροπία και αυξημένη τάση για πτώσεις είναι:

• Κακή οπτική οξύτητα
• Μυϊκή αδυναμία
• Φάρμακα
  • Υπνωτικά χάπια
  • Επιλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης της Σεροτονίνης[26]
  • Πολλαπλή και ταυτόχρονη φαρμακευτική θεραπεία

γ) Παράγοντες κινδύνου για κακή ποιότητα του οστού και τάση για πτώση είναι:

• Ηλικία
• Έλλειψη άσκησης
• Ρευματική νόσος
• Έλλειψη ύπνου[27]
• Ψυχολογικό στρες

Το πρόβλημα με την φαρμακευτική προσέγγιση

Η επιθυμία λήψης φαρμάκων είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο που κάνει τον άνθρωπο να διαφέρει από τα ζώα.

Σερ Ουίλλιαμ Όσλερ

Η οστεοπόρωση οφείλεται σε μεγαλύτερο βαθμό σε παράγοντες του τρόπου ζωής που μπορούν να αλλαχτούν. Αλλά η επίσημη θεραπεία της βασίζεται κυρίως σε φάρμακα. Ακόμα και οι οδηγίες των διεθνών επιτροπών μιλούν κυρίως για φάρμακα. Η άσκηση και η διατροφή αναφέρονται μόνο παρεμπιπτόντως. Ωστόσο, η συνήθης φαρμακολογική θεραπεία είναι ανεπαρκής και κατώτερη από τη φυσικοπαθητική προσέγγιση, επειδή η φαρμακολογική θεραπεία

α) δεν βελτιώνει την υγεία γενικότερα,

β) δεν βελτιώνει την ισορροπία και την τάση για πτώση,

γ) προκαλεί μερικές φορές σοβαρές παρενέργειες,

δ) βελτιώνει την ποιότητα των οστών μόνο για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Η οστεοπόρωση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς προκύπτουν προβλήματα με την παρέμβαση σε ένα πολύπλοκο-προσαρμοστικό σύστημα όπως ο ανθρώπινος μεταβολισμός.

• Το φθοριούχο νάτριο διεγείρει κυρίως οστεοβλάστες. Αυτό αυξάνει την οστική μάζα, αλλά κάνει τα οστά πιο εύθραυστα.
• Η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες φέρνει σοβαρές ορμονικές παρενέργειες.
• Τα διφωσφονικά (π.χ. Fosalen, Risendron) ή το Denosumab (Prolia), τα περισσότερο χρησιμοποιούμενα φάρμακα σήμερα, αναστέλλουν τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών. Οδηγούν αργά σε μειωμένη ποιότητα του οστού και πρέπει να διακοπούν μετά από μερικά χρόνια.

   Λόγω της σημασίας αυτής της τελευταίας κατηγορίας φαρμάκων, περιγράφεται λεπτομερώς η διαδικασία για το πώς υπονομεύουν την υγεία των οστών.

Η αναστολή (ή η θανάτωση) των οστεοβλαστών μειώνει την αποδόμηση των οστών. Ως αποτέλεσμα, η οστική μάζα αυξάνεται αργά. Ωστόσο, αυτά τα οστά δεν ανανεώνονται και χάνουν τη σταθερότητά τους με την πάροδο του χρόνου. Αυτό αφορά πρώτα το κυρίως χρησιμοποιούμενο οστό, την κροταφογναθική άρθρωση. Η Οστεονέκρωση της γνάθου είναι «μια πολύ γνωστή καταστροφική παρενέργεια» [28] που παρατηρείται σε περίπου 1 στα 10.000 και 1 στα 100.000 έτη θεραπείας ασθενών.[29]  Εάν η θεραπεία γίνεται ως ένεση, η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται.[30] Αυτό δεν είναι λίγο για μια πάθηση που χρειάζεται ισόβια θεραπεία. Αλλά αυτή η παρενέργεια είναι μόνο η κορυφή ενός παγόβουνου. Καθώς το οστό δεν ανανεώνεται, τα κατάγματα αυξάνονται αργά μετά από μερικά χρόνια θεραπείας. Τα πιο γνωστά είναι τα άτυπα κατάγματα του μηριαίου.[31] Εμφανίζονται ως επί το πλείστον με μικρό ή καθόλου προηγούμενο τραύμα, μπορεί να προηγηθεί πόνος στη βουβωνική χώρα και μπορεί να εμφανιστούν αμφοτερόπλευρα.[32]

   Για να αποφευχθεί ένας αργά αυξανόμενος αριθμός καταγμάτων, η θεραπεία θα πρέπει να διακόπτεται μετά από 5-7 χρόνια. Τα οστά χρειάζονται μια διακοπή θεραπείας (drug holiday) για να ανανεωθούν. Αλλά με την διακοπή του φαρμάκου, η διαδικασία αναδιαμόρφωσης ξεκινά ξανά και η θετική επίδραση της φαρμακευτικής θεραπείας σιγά σιγά εξασθενεί. Περίπου το 15% των ασθενών με οστεοπόρωση που ανέστειλαν τη χρήση των διφωσφονικών ως μέρος των συνιστώμενων «διακοπών του φάρμακου» υποφέρουν από κατάγματα, με τον κίνδυνο κατάγματος να κορυφώνεται στα 4-5 έτη από την διακοπή φαρμάκων.[33] Η κατάσταση είναι χειρότερη με το Denosumab (Prolia). Με τη διακοπή του φαρμάκου, ξεκινά μια εντατική διαδικασία αναδιαμόρφωσης με γρήγορη απώλεια της οστικής πυκνότητας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος,[34] ειδικά σπονδυλικών καταγμάτων.[35]

Αυτή είναι η στιγμή που η έλλειψη άλλων θεραπευτικών μέσων γίνεται επώδυνη. Η φαρμακολογική θεραπεία δεν μπορεί να συνεχιστεί λόγω αυξανόμενων παρενεργειών και η διακοπή έχει την τάση να επιδεινώσει την κατάσταση.

Άλλες και καλύτερες θεραπευτικές προσεγγίσεις

Τρεις πυλώνες υγείας

Κάθε βιώσιμη θεραπεία πρέπει να βασίζεται στους τρεις πυλώνες της υγείας, διατροφή, κίνηση και ύπνος. Όλες οι άλλες παρεμβάσεις, όσο καλές και αν είναι, έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την οστεοπόρωση που προκαλείται κυρίως από γενικά ελλείμματα υγείας, λόγω παραγόντων του τρόπου ζωής. Επομένως, ο πρωταρχικός στόχος δεν είναι η βελτίωση της ποιότητας των οστών, αλλά της υγείας γενικότερα.

1. Πυλώνας: Άσκηση

  Το πιο σημαντικό μέτρο στη θεραπεία της οστεοπόρωσης είναι κατά πολύ η άσκηση. Καθώς το σώμα υποστηρίζει μόνο τους ιστούς που χρειάζονται, οι ασθενείς πρέπει να ενημερώσουν τα οστά τους ότι θέλουν ακόμα να λειτουργήσουν. Αυτό γίνεται μόνο με τη χρήση τους. Ή για να το πούμε με πιο επιστημονικούς όρους: Οι ασκήσεις δίνουν το απαραίτητο ερέθισμα στους οστεοβλάστες για τη δημιουργία νέου οστού. Ως αποτέλεσμα αυτό το οστό γίνεται πιο σταθερό και λιγότερο επιρρεπές σε σπάσιμο. Συνεπώς η άσκηση είναι ο καλύτερος υποκινητής ενός υγιούς οστικού συστήματος.[36]Αλλά παρέχει επίσης μια βελτίωση της ισορροπίας, της ευελιξίας, της σωματικής αυτοκυριαρχίας και της επίγνωσης. Επομένως η άσκηση παρέχει την επιδεξιότητα για την αποφυγή ανεξέλεγκτων πτώσεων, που είναι ο κύριος παράγοντας για τα οστεοπορωτικά κατάγματα.

Ποιο είδος άσκησης είναι καλύτερο;

Η κατάλληλη άσκηση για την οστεοπόρωση εξαρτάται από τις προϋποθέσεις των ασθενών. Συχνά οι οστεοπορωτικοί ασθενείς δεν έχουν κινηθεί επαρκώς για δεκαετίες. Ως κυνηγοί και συλλέκτες, οι άνθρωποι περπατούσαν 20 χιλιόμετρα την ημέρα. Πριν από μερικές γενιές η ημερήσια απόσταση ήταν ακόμα μερικά χιλιόμετρα. Σήμερα η μέση απόσταση είναι περίπου 500 μ.[37]  Ακόμη και οι νοικοκυρές που μετακινούνται όλη μέρα δεν διανύουν μεγάλες αποστάσεις. Επιπλέον, η σύγχρονη, αστική ζωή χαρακτηρίζεται από έλλειψη ποικιλίας κινήσεων. Μερικές κινήσεις επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. Όλα αυτά ελάχιστα διεγείρουν τα οστά. Το μυϊκό σύστημα είναι ανεκπαίδευτο και άκαμπτο. Σε τέτοιους ασθενείς δεν μιλάμε για αθλήματα, προπόνηση ή ειδικές ασκήσεις οστών. Το πρώτο βήμα για τους περισσότερους οστεοπορωτικούς ασθενείς είναι να αρχίσουν να κινούνται ολικά. Επιπλέον, πρέπει να κατανοήσουν ότι έχουν ευθύνη στη θεραπευτική διαδικασία. Η λήψη μόνο ενός φαρμάκου δεν θα κάνει τη δουλειά. Ειδικά στην οστεοπόρωση.

   Ακόμη και ένα απλό ερέθισμα, όπως οι δονούμενοι πάτοι, βοηθά τους ηλικιωμένους να διατηρήσουν την ισορροπία τους πιο εύκολα.[38] Οι πιο εκλεπτυσμένες πλατφόρμες δόνησης ανήκουν στα λίγα παθητικά μέτρα στη θεραπεία της οστεοπόρωσης. Αν και μπορεί να βελτιώσουν την ισορροπία και να χαλαρώσουν τους μύες και τους τένοντες και έτσι να βοηθήσουν στην αποφυγή πτώσεων, κάνουν πολύ λίγα στη βελτίωση της ποιότητας των οστών. Προκειμένου να προκληθεί ο σχηματισμός οστών, ορισμένα κύτταρα στο οστό, τα οστεοκύτταρα πρέπει να ξυπνήσουν. Αυτό γίνεται με ισχυρότερη δόνηση ή καλύτερα όταν μια διατμητική δύναμη ασκείται στο οστό.

    Η πιο απλή άσκηση είναι να στέκεστε στις άκρες των δακτύλων των ποδιών και μετά να πέφτετε στις φτέρνες. Είναι απλό. Είναι φθηνό. Είναι αποτελεσματικό. Και είναι ένας τρόπος για να ξεκινήσετε. Ο συνδυασμός αυτής της τακτικής άσκησης με λίγο τέντωμα ή ορθοστασία στο ένα πόδι ενώ βουρτσίζετε τα δόντια είναι τα πρώτα βήματα για να αναλάβετε την ευθύνη για το σώμα σας.

Ένα πιο βιώσιμο αποτέλεσμα είναι να περπατάτε έντονα ή να κατηφορίζετε. Κάνοντας μια άνετη βόλτα δεν έχει κανένα σημαντικό όφελος. Ως γενικός κανόνας λέγεται ότι όσο εξακολουθείτε να είστε σε θέση να τραγουδάτε κατά τη διάρκεια του περπατήματος, δεν αρκεί.

  Το επόμενο βήμα είναι πιο οργανωμένες ασκήσεις. Το ποδήλατο βελτιώνει τους μύες των ποδιών, την αντοχή και το καρδιαγγειακό σύστημα. Αλλά δεν είναι ό,τι καλύτερο για τα κόκαλα. Το ίδιο ισχύει και για την κολύμβηση που έχει τη μεγαλύτερη έμφαση στα μπράτσα. Τα καλύτερα αποτελέσματα για το οστικό σύστημα είναι εκείνες οι ασκήσεις που ασκούν διατμητική δύναμη στους οστικούς ιστούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η άσκηση υψηλής έντασης φαίνεται να χτίζει τα οστά πολύ καλύτερα από το Πιλάτες,[39] το οποίο είναι μια πολύ αποτελεσματική προπόνηση για άλλους σκοπούς.

Όταν ξεκινάτε τακτική άσκηση, τέτοιες λεπτές αποχρώσεις δεν είναι σημαντικές. Σημαντικό είναι να ξεκινήσετε με κάτι που αισθάνεσθε καλά και είναι κατάλληλο. Ένα στατικό ποδήλατο μπορεί να είναι διαθέσιμο και η κολύμβηση μπορεί να είναι ωραία. Αφού φτάσετε σε ένα ορισμένο επίπεδο άσκησης, μπορεί να ξεκινήσει ένα πιο εξελιγμένο πρόγραμμα προπόνησης. Αρκετά συχνά καλό είναι να έχετε κάποια επαγγελματική βοήθεια. Προσωπικοί γυμναστές ή γυμναστές με εμπειρία στην εργασία με ακινητοποιημένα άτομα, ή στη δημιουργία μυϊκής μάζας, μπορεί να είναι ένας καλός τρόπος για να ξεκινήσετε. Βοηθούν να βρεθούν οι σωστές ασκήσεις, ο σωστός φόρτος εργασίας και αποτελούν στήριγμα για να μην τα παρατάτε.

Πόσο συχνά να προπονείστε

Η βελτίωση της οστικής μάζας και της ποιότητας είναι μια αργή διαδικασία. Η οστική μάζα μπορεί να βελτιώνεται 10% το χρόνο ή ακόμα λιγότερο. Αυτό όμως δεν έχει σημασία. Το πιο σημαντικό είναι ότι η άσκηση βελτιώνει την ποιότητα των οστών σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι λέει η μετρήσιμη πυκνότητά τους.[40]

   Ξεκινώντας κανείς να προπονείται δεν πρέπει να περιμένει μεγάλες αλλαγές από την αρχή. Επιπλέον, η μυϊκή δύναμη βελτιώνεται πολύ πιο γρήγορα από τη σταθερότητα των οστών. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει μια αδυναμία στα οστά, αν και ο ασθενής αισθάνεται ήδη πιο δυνατός. Αυτό είναι ένα σαφές σημάδι για να επιβραδύνει την άσκηση. Πρέπει να υπάρχει αρκετός χρόνος αναγέννησης, τουλάχιστον 48 ώρες, μεταξύ δύο έντονων προπονήσεων. Αυτό σημαίνει ότι η άσκηση δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα είναι αρκετή ως ερέθισμα για τα οστά. Ωστόσο, συνιστάται ιδιαίτερα να περπατάτε και να κινείστε γενικότερα.

2. Πυλώνας: Διατροφή

Η διατροφή πρέπει να παρέχει αυτό που χρειάζεται το σώμα για να δημιουργήσει οστικό ιστό. Η επαρκής παροχή είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά τη διάρκεια των ασκήσεων. Χρειάζονται μέταλλα όπως Ασβέστιο, Φώσφορος, Μαγνήσιο, αλλά και ιχνοστοιχεία όπως πυρίτιο, διττανθρακικά ιόντα, βιταμίνες (C, D, K, B) ή αντιοξειδωτικά. Για τις νέες ίνες κολλαγόνου τα απαραίτητα αμινοξέα (πρωτεΐνες) είναι σημαντικά.

  Συχνά οι άνθρωποι λαμβάνουν συμπληρώματα για να προσλάβουν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Αλλά αυτό, μπορεί να είναι προβληματικό. Η παροχή υπερβολικής ποσότητας μιας συγκεκριμένης ουσίας μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπία και βλάβη. Για παράδειγμα υπάρχει συχνά υπερφόρτωση με Φώσφορο (που οδηγεί σε οστική απώλεια) και πρωτεΐνες (που οδηγεί σε έλλειψη διττανθρακικών ιόντων και κάνει το σώμα όξινο). Όλα αυτά έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα των οστών. Δηλαδή, ό,τι χρειάζεται ο οργανισμός πρέπει να είναι ισορροπημένο και μια υγιεινή διατροφή εγγυάται την ισορροπημένη προσφορά θρεπτικών στοιχείων. Μπορεί να χρειαστούν συμπληρώματα. Αλλά πρέπει να επιλεγούν προσεκτικά. Ο συνηθισμένος κανόνας ότι « το πολύ βοηθά πολύ» είναι απλώς λάθος.

   Αλλά η παροχή των απαραίτητων στοιχείων δεν είναι ο μόνος παράγοντας. Όλα πρέπει να απορροφώνται από τα έντερα. Εάν τα έντερα δεν λειτουργούν σωστά, ο οργανισμός δεν λαμβάνει αυτό που παρέχεται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ασθενείς με εντερικά νοσήματα, όπως η νόσος του Crohn συχνά πάσχουν από οστεοπόρωση. Αν και πρόκειται για προχωρημένες καταστάσεις, κάτι παρόμοιο συμβαίνει σε πολλούς ασθενείς, καθώς η υγεία των εντέρων είναι γενικά σε κακή κατάσταση. Ο λόγος για αυτήν την ατυχή κατάσταση είναι κυρίως μια μακρά ιστορία κακής διατροφής και πολλών φαρμάκων. Ακόμη και τα συμπληρώματα μπορεί να διαταράξουν τη λειτουργία των εντέρων. Επομένως η βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου είναι μέρος του θεραπευτικού σχήματος. Η εξισορρόπηση των εντέρων βελτιώνει την οστεοπόρωση[41] και αποτελεί σημαντικό μέτρο στη θεραπεία της.

3. Πυλώνας: Ύπνος

Ο ύπνος είναι η περίοδος όπου όλα τα όργανα υποβάλλονται σε μια διαδικασία συντήρησης, όπου σχηματίζονται νέοι ιστοί και όπου οι αυξητικές ορμόνες φτάνουν στο αποκορύφωμά τους. Είναι επίσης η περίοδος όπου το νευρικό σύστημα ρυθμίζεται και εξομαλύνεται. Ο ύπνος είναι ο κύριος ρυθμιστής όλων των ρυθμικών διεργασιών που είναι απαραίτητες για την υγιή λειτουργία του σώματός μας. Είναι κατανοητό ότι η έλλειψη ύπνου οδηγεί σε λιγότερη οστική μάζα.[42]

   Ο ύπνος και το άγχος είναι αδέρφια. Βελτιώνουν ή επιδεινώνουν το ένα το άλλο. Το άγχος οδηγεί σε χειρότερο ύπνο και ο κακός ύπνος οδηγεί σε περισσότερο άγχος και τα δύο συμβάλλουν στην οστεοπόρωση. Πρώτον, προκαλούν ορισμένες φυσιολογικές αλλαγές που οδηγούν σε οστεοπόρωση. Δεύτερον, και τα δύο προκαλούν μια παραμόρφωση της συμπεριφοράς του φαγητού, του ποτού και της άσκησης που μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση. Τρίτον, τα στρεσογόνα άτομα με πολύ λίγο ύπνο τείνουν να είναι πιο απρόσεκτα και πιο επιρρεπή σε πτώσεις.[43]

4. Φάρμακα που παρεμβαίνουν

Τα φάρμακα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη οστεοπορωτικών καταγμάτων. Επομένως, θα ήταν προτιμότερο να λαμβάνετε όσο το δυνατόν λιγότερα φάρμακα. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πραγματικότητα των ηλικιωμένων όπου κυριαρχεί η πολυφαρμακία.[44]  Άτομα άνω των 70 παίρνουν εύκολα 10 διαφορετικά φάρμακα την ημέρα. Πολλά από αυτά βλάπτουν την οστική μάζα και ποιότητα και οδηγούν σε περισσότερες πτώσεις.

Επομένως, συνιστάται να ζυγίζετε τακτικά τα οφέλη μιας φαρμακευτικής θεραπείας έναντι του κινδύνου πρόκλησης οστεοπορωτικών καταγμάτων.[45]

5. Εναλλακτική ιατρική

Στη εναλλακτική ιατρική (ομοιοπαθητική, βελονισμός ή άλλα) είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την παθολογική διαδικασία που οδηγεί στην οστεοπόρωση. Καθώς η ασθένεια έχει πολλές ρίζες, είναι σημαντικό να βρεθούν και να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν καλύτερα. Για παράδειγμα, υπάρχουν άτομα με άσθμα που λαμβάνουν κορτιζόνη. Ένα σημαντικό βήμα θα ήταν η αντιμετώπιση του άσθματος έτσι ώστε να μην χρειάζεται ο ασθενής πλέον κορτιζόνη. Σε μια τέτοια περίπτωση, η βελτίωση του άσθματος σε συνδυασμό με περισσότερη προπόνηση είναι μια τέλεια θεραπεία για την οστεοπόρωση.

   Συχνά οι ασθενείς υποφέρουν από μιαν απροσδιόριστη αδιαθεσία ή έχουν κάπως κατασκευασμένες διαγνώσεις. Τέτοιες λειτουργικές ασθένειες οφείλονται συχνά σε ανεπίλυτες φλεγμονές. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών της ζωής μας τείνουμε να έχουμε όλο και περισσότερες τέτοιες ανεπίλυτες φλεγμονές στο σώμα μας, που διαταράσσουν τον μεταβολισμό μας. Η υπέρβασή τους είναι ένας περαιτέρω σημαντικός στόχος της συμπληρωματικής ιατρικής και συχνά ένα σημαντικό βήμα στη θεραπεία της οστεοπόρωσης.

Μέτρηση οστικής μάζας

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης έχει εκτοξευθεί από την εισαγωγή της μέτρησης της οστικής μάζας, που επίσημα ονομάζεται «Οστεοπυκνομετρία με διπλή Φωτονιακή Απορροφησιομέτρηση» (DEXA του DXA).

Μόλις είναι διαθέσιμη μια μέτρηση ξεκινά μια περίεργη διαδικασία. Οι τιμές μιας μέτρησης αναπτύσσουν μια ζωή από μόνες τους. Οι άνθρωποι δεν ρωτούν πλέον πόσο αξιόπιστες είναι αυτές οι τιμές, τι σημαίνουν και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες. Ο μόνος τους στόχος φαίνεται να είναι να έχουν καλές τιμές. Μια μέτρηση (π.χ. της οστικής μάζας) συγχέεται με τη νόσο (μειωμένη ποιότητα οστού). Ωστόσο, η διόρθωση μιας τέτοιας τιμής μπορεί να μην έχει ιατρική σημασία και να χρησιμεύσει μόνο ως ηρεμιστικό για τον ασθενή.

Τι λέει αλήθεια το συνηθισμένο τεστ της οστικής μάζας (DEXA); Όχι πάρα πολλά.

1. Η μέτρηση δεν λέει τίποτα για την ποιότητα και τη σταθερότητα ενός οστού.

2. Η μέτρηση δύσκολα μπορεί να προβλέψει τα κατάγματα.[46] Μόνο σε σοβαρή μείωση της οστικής μάζας η πιθανότητα καταγμάτων αυξάνεται.

3. Η μέτρηση συγκρίνει την οστική μάζα μιας γυναίκας, με την οστική μάζα άλλων γυναικών στην ηλικία των 30 ετών (T-score) ή με άλλες γυναίκες της ίδιας ηλικιακής ομάδας (Z-score) ανεξάρτητα από το ύψος, το βάρος ή οποιεσδήποτε άλλες παραμέτρους. Συχνά αυτές οι τιμές δεν είναι πραγματικά συγκρίσιμες.

4. Σύμφωνα με τον ορισμό, το 50% των γυναικών θα πρέπει να είναι πάνω από τη γραμμή μηδέν της βαθμολογίας Z (Z-score) και το 50% κάτω. Αλλά σχεδόν όλες είναι κάτω από το μηδέν. Αυτό είναι μια σαφής ένδειξη ότι αυτές οι τιμές αναφοράς είναι πολύ υψηλές, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει τους ανθρώπους ασθενείς.

5. Υπάρχει μια συνεχής αλλαγή των τιμών. Μερικές γυναίκες έχουν μια σημαντική αλλαγή των τιμών τους από τον ένα μήνα στον άλλο, ακόμη και όταν μετρώνται με το ίδιο μηχάνημα, τοποθετώντας τες σε διαφορετική κατηγορία. Αυτό οφείλεται κυρίως σε αλλαγή του λογισμικού του μηχανήματος. Αυτό είναι μια περαιτέρω ένδειξη ότι αυτές οι τιμές αναφοράς είναι αρκετά αυθαίρετες.

Έχει αποδειχθεί ότι το απλό τεστ πώς οι άνθρωποι σηκώνονται από μια καρέκλα (χρειάζονται τα χέρια τους για να το κάνουν;) ή από το έδαφος (είναι σε θέση να σταθούν απλά όρθιοι ή είναι δύσκολη διαδικασία;) είναι εξίσου αποτελεσματικό στο να προβλέψει κατάγματα από την μέτρηση της οστικής μάζας.

   Για όλους αυτούς τους λόγους, πολλοί θεωρούν την όλη διαδικασία ως υπερεκτιμημένη. Σε πολλές χώρες η εθνική υπηρεσία υγείας δεν πληρώνει για μια τόσο αναξιόπιστη διαγνωστική μέθοδο. Έτσι, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες σχετικά με την διάγνωση της οστεοπόρωσης. Ακόμη πιο προβληματική είναι η διάγνωση της οστεοπενίας που ορισμένοι θεωρούν ως εφεύρεση ασθένειας (disease mongering).[47]

Ένα άρθρο στο British Medical Journal, το επίσημο όργανο των Βρετανών ιατρών λέει:

 «Η οστεοπόρωση είναι μια αμφιλεγόμενη κατάσταση. Μια άτυπη παγκόσμια συμμαχία φαρμακευτικών εταιρειών, γιατρών και υποστηρικτικών ομάδων προβάλλει και προωθεί την οστεοπόρωση ως μια σιωπηλή αλλά θανατηφόρα επιδημία που φέρνει δυστυχία σε δεκάδες εκατομμύρια μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Για άλλους, λιγότερο συνυφασμένους με τη βιομηχανία φαρμάκων, αυτή η προώθηση αντιπροσωπεύει μια κλασική περίπτωση εφεύρεση ασθένειας – ένας παράγοντας κινδύνου έχει μετατραπεί σε ιατρική ασθένεια προκειμένου να πουλήσει τεστ και φάρμακα σε σχετικά υγιείς γυναίκες. Τώρα το μέγεθος της αγοράς της οστεοπόρωσης φαίνεται ότι θα επεκταθεί σημαντικά, καθώς αρχίζει η ώθηση για τη θεραπεία των γυναικών με προ-οστεοπόρωση. Πρόκειται για γυναίκες που δήθεν κινδυνεύουν να διατρέχουν κίνδυνο, μια κατάσταση γνωστή ως οστεοπενία που υποστηρίζεται ότι επηρεάζει περισσότερες από τις μισές λευκές μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες».[48]

Πότε πρέπει να υποβληθεί στην πρώτη εξέταση μια γυναίκα;

Η πιο συνηθισμένη μέτρηση της οστικής μάζας (DEXA) δεν είναι πολύ αποτελεσματική στην πρόβλεψη του κινδύνου κατάγματος. Είναι μια αναξιόπιστη μέθοδος δοκιμής. Το ερώτημα είναι λοιπόν, πότε μια γυναίκα (ή ένας άντρας) πρέπει να υποβληθεί σε αυτή την εξέταση.

    Οι ειδικοί και οι επίσημες επιτροπές συμφωνούν ότι οι γυναίκες ηλικίας 65 ετών και άνω, καλό είναι να υποβάλλονται σε εξέταση οστικής μάζας. Ωστόσο, υπάρχει διαφωνία σχετικά με τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ηλικίας κάτω των 65 ετών.^[49] Η γενική σύσταση είναι πως όταν παρουσιάζονται παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση, ο έλεγχος μπορεί να γίνει ήδη νωρίτερα.^[50]

Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι:

1. Mη τραυματικά κατάγματα
2. Oστεοπορωτικά κατάγματα στους γονείς
3. Aκινησία
4. Nευρολογική ασθένεια που οδηγεί σε ακινησία
5. Oρισμένες ενδοκρινολογικές παθήσεις, π.χ. διαβήτης ή υπερλειτουργία του θυρεοειδούς
6. Ρευματολογικές παθήσεις
7. Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
8. Βαρύ κάπνισμα
9. Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ

• Λιποβαρείς άνθρωποι/ πάσχοντες από Νευρική ανορεξία
• Φάρμακα (κορτιζόνη και άλλα)

Υπάρχουν εργαλεία που αξιολογούν τον ατομικό κίνδυνο οστεοπόρωσης σύμφωνα με ορισμένους παράγοντες. Το πιο γνωστό είναι το εργαλείο υπολογισμού FRAX.[51] Μόνο εάν ένα τέτοιο εργαλείο υποδεικνύει αυξημένο κίνδυνο κατάγματος, καλό είναι να εξετάζονται οι γυναίκες κάτω των 65 ετών.

Πόσο συχνά πρέπει να εξετάζεται μια γυναίκα;

Καθώς η αλλαγή της οστικής μάζας και της ποιότητάς της είναι μια αργή διαδικασία, δεν συνιστώνται τα συχνά τεστ.[52] Ωστόσο, οι γενικές κατευθυντήριες  οδηγίες προτείνουν να πραγματοποιείται ο επανέλεγχος.^[53]

α) Για γυναίκες με φυσιολογική οστική πυκνότητα ή ήπια οστεοπενία περίπου μετά από 15 χρόνια,

β) για γυναίκες με μέτρια οστεοπόρωση κάθε 5 χρόνια,

γ) για γυναίκες με προχωρημένη οστεοπόρωση κάθε χρόνο.

Πότε πρέπει να ξεκινήσει κανείς μια φαρμακευτική θεραπεία;

Όπως με πολλές ασθένειες, έτσι και σ’ αυτήν την περίπτωση αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης γίνεται   «υπερθεραπεία». Αυτό σημαίνει, πως πολλοί άνθρωποι παίρνουν μια άσκοπη φαρμακευτική αγωγή ή την λαμβάνουν πολύ νωρίτερα από ότι χρειάζεται ή για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία των οστών. Επιπλέον, μέσω ενός καλού τρόπου ζωής και εναλλακτικών θεραπειών πολλές από αυτές τις θεραπείες μπορούν να αποφευχθούν.

Κατευθυντήριες οδηγίες της Γενικής Ένωσης των Επιστημονικών Γερμανόφωνων Οστεολογικών Εταιριών

(δηλ. Γερμανίας, Ελβετίας και Αυστρίας)^[54]

Leitlinie des Dachverbands der Deutschsprachigen
Wissenschaftlichen Osteologischen Gesellschaften 2017

[1] Salari N, Ghasemi H, Mohammadi L, Behzadi MH, Rabieenia E, Shohaimi S, Mohammadi M. The global prevalence of osteoporosis in the world: a comprehensive systematic review and meta-analysis. J Orthop Surg Res. 2021 Oct 17;16(1):609. doi: 10.1186/s13018-021-02772-0. PMID: 34657598; PMCID: PMC8522202.

[2] Brutal Toll of Osteoporotic Fractures Revealed in New NOF Report – Medscape – Sep 20, 2019.

https://www.medscape.com/viewarticle/918760

[3] Riggs BL, Hodgson SF, O’Fallon WM (1990): Effect of fluoride treatment on the fracture rate in postmenopausal women with osteoporosis. N Engl J Med 322: 802-809

[4] Chlebowski RT, Hendrix SL, Langer RD, Stefanick ML, Gass M, Lane D, Rodabough RJ, Gilligan MA, Cyr MG, Thomson CA, Khandekar J, Petrovitch H, McTiernan A, MD (2003): Influence of Estrogen Plus Progestin on Breast Cancer and Mammography in Healthy Postmenopausal Women. JAMA. 2003;289:3243-3253

[5] Barr RG, Wentowski CC, Grodstein F, Somers SC, Stampfer MJ, Schwartz J, Speizer FE, Camargo CA (2004): Prospective Study of Postmenopausal Hormone Use and Newly Diagnosed Asthma and Chronic Obstructive Pulmonary Disease, Arch Intern Med. 2004;164:379-386.

[6] Drake MT, Clarke BL, Khosla S. Bisphosphonates: mechanism of action and role in clinical practice. Mayo Clin Proc. 2008 Sep;83(9):1032-45. doi: 10.4065/83.9.1032. PMID: 18775204; PMCID: PMC2667901.

[7] Lüllmann-Rauch R, Asan E (2012): Knochen. In: Histologie. Lüllmann-Rauch R (Hrg.) 5.

Auflage, Thieme, Stuttgart, 157-163

[8] Frings-Meuthen, P., & Rittweger, J. (2014). Knochenstoffwechsel in der Schwerelosigkeit–Mechanismen und Maßnahmen gegen den Verlust von Knochenmasse. Flugmedizin· Tropenmedizin· Reisemedizin-FTR, 21(02), 64-68.

[9] Tai V, Leung W, Grey A, Reid IR, Bolland MJ., Calcium intake and bone mineral density: systematic review and meta-analysis., BMJ. 2015 Sep 29;351:h4183

Bolland MJ, Leung W, Tai V, Bastin S, Gamble GD, Grey A, Reid IR., Calcium intake and risk of fracture: systematic review., BMJ. 2015 Sep 29;351:h4580

[10] Li K, Kaaks R, Linseisen J, Rohrmann S., Associations of dietary calcium intake and calcium supplementation with myocardial infarction and stroke risk and overall cardiovascular mortality in the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition study (EPIC-Heidelberg)., Heart. 2012 Jun;98(12):920-5

[11] Küsters NV (2019):  Auswirkungen des Alters und der Knochenmikroarchitektur auf die trabekuläre Knochenmineralisationsdichteverteilung : Eine rasterelektronenmikroskopische Studie an 152 humanen Beckenkammbiopsien , Dissertation,   Universitätsklinikum Hamburg Eppendorf

https://ediss.sub.uni-hamburg.de/bitstream/ediss/8230/1/Dissertation.pdf

[12] Oury F, Sumara G, Sumara O, Ferron M, Chang H, Smith CE, Hermo L, Suarez S, Roth BL, Ducy P, Karsenty G. Endocrine regulation of male fertility by the skeleton. Cell. 2011 Mar 4;144(5):796-809. doi: 10.1016/j.cell.2011.02.004. Epub 2011 Feb 17. PMID: 21333348; PMCID: PMC3052787.

[13] Οστεοπόρωση. (2021, Αυγούστου 11). Βικιπαίδεια, Η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια. Ανακτήθηκε 03:35, Νοεμβρίου 8, 2021 από το //el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9F%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BF%CF%80%CF%8C%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7&oldid=8990053.

[14]https://flexikon.doccheck.com/de/Osteoporose?utm_source=www.doccheck.flexikon&utm_medium=web&utm_campaign=DC%2BSearch

[15] Järvinen TL, Sievänen H, Khan KM, Heinonen A, Kannus P. Shifting the focus in fracture prevention from osteoporosis to falls. BMJ. 2008 Jan 19;336(7636):124-6. doi: 10.1136/bmj.39428.470752.AD. PMID: 18202065; PMCID: PMC2206310.

[16] Peeters G, van Schoor NM, Cooper R, Tooth L, Kenny RA (2018) Should prevention of falls start earlier? Co-ordinated analyses of harmonised data on falls in middle-aged adults across four population-based cohort studies. PLoS ONE 13(8): e0201989. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0201989

[17] Keag OE, Norman JE, Stock SJ. Long-term risks and benefits associated with cesarean delivery for mother, baby, and subsequent pregnancies: Systematic review and meta-analysis. PLoS Med. 2018 Jan 23;15(1):e1002494. doi: 10.1371/journal.pmed.1002494. PMID: 29360829; PMCID: PMC5779640.

[18] https://www.webmd.com/osteoporosis/news/20110607/facial-wrinkles-linked-to-lower-bones-density

[19] Lappe, J., Stegman, M. & Recker, R. The Impact of Lifestyle Factors on Stress Fractures in Female Army Recruits . Osteoporos Int 12, 35–42 (2001). https://doi.org/10.1007/s001980170155

[20] Chandrasekaran V, Pasco JA, Stuart AL, Brennan-Olsen SL, Berk M, Hodge JM, Samarasinghe RM, Williams LJ. Anticonvulsant use and bone health in a population-based study of men and women: cross-sectional data from the Geelong Osteoporosis Study. BMC Musculoskelet Disord. 2021 Feb 11;22(1):172. doi: 10.1186/s12891-021-04042-w. PMID: 33573610; PMCID: PMC7879513.

Dardonville Q, Salguiero E, Rousseau V, Chebane L, Faillie JL, Gautier S, Montastruc JL, Carvajal A, Bagheri H. Drug-induced osteoporosis/osteomalacia: analysis in the French and Spanish pharmacovigilance databases. Eur J Clin Pharmacol. 2019 Dec;75(12):1705-1711. doi: 10.1007/s00228-019-02743-9. Epub 2019 Aug 29. PMID: 31468068.

[21] Ku EJ, Yoo WS, Lee EK, Ahn HY, Woo SH, Hong JH, Chung HK, Park JW. Effect of TSH Suppression Therapy on Bone Mineral Density in Differentiated Thyroid Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2021 Jul 24:dgab539. doi: 10.1210/clinem/dgab539. Epub ahead of print. PMID: 34302730.

Brancatella A, Marcocci C. TSH suppressive therapy and bone. Endocr Connect. 2020 Jul;9(7):R158-R172. doi: 10.1530/EC-20-0167. PMID: 32567550; PMCID: PMC7424360.

[22] Ranzani OT, Milà C, Kulkarni B, Kinra S, Tonne C. Association of Ambient and Household Air Pollution With Bone Mineral Content Among Adults in Peri-urban South India. JAMA Netw Open. 2020;3(1):e1918504. doi:10.1001/jamanetworkopen.2019.18504

Delitala AP, Scuteri A, Doria C. Thyroid Hormone Diseases and Osteoporosis. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(4):1034. https://doi.org/10.3390/jcm9041034

[23] Cao JJ. Effects of obesity on bone metabolism. J Orthop Surg Res. 2011 Jun 15;6:30. doi: 10.1186/1749-799X-6-30. PMID: 21676245; PMCID: PMC3141563.

[24] Chen FP, Kuo SF, Lin YC, Fan CM, Chen JF. Status of bone strength and factors associated with vertebral fracture in postmenopausal women with type 2 diabetes. Menopause. 2019 Feb;26(2):182-188. doi: 10.1097/GME.0000000000001185. PMID: 30130285.

[25] Zhou Q, Zhu L, Zhang D, Li N, Li Q, Dai P, Mao Y, Li X, Ma J, Huang S. Oxidative Stress-Related Biomarkers in Postmenopausal Osteoporosis: A Systematic Review and Meta-Analyses. Dis Markers. 2016;2016:7067984. doi: 10.1155/2016/7067984. Epub 2016 Aug 10. PMID: 27594735; PMCID: PMC4995322.

[26] Sheu Y, Lanteigne A, Stürmer T, et al (2015): SSRI use and risk of fractures among perimenopausal women without mental disorders, Injury Prevention 2015;21:397-403.

[27] Shiao YC, Chen WT, Chen WL. Association of short sleep duration and trabecular bone score. Sci Rep. 2021 Oct 6;11(1):19821. doi: 10.1038/s41598-021-99410-w. PMID: 34615958; PMCID: PMC8494739.

[28] Capsoni F. Osteonecrosi mandibolare/mascellare da bisfosfonati in reumatologia: revisione critica della letteratura [Bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaw in rheumatology: a systematic review]. Reumatismo. 2008 Jan-Mar;60(1):6-13. Italian. doi: 10.4081/reumatismo.2008.6. PMID: 1843232

[29] Khosla, S., Burr, D., Cauley, J., Dempster, D.W., Ebeling, P.R., Felsenberg, D., Gagel, R.F., Gilsanz, V., Guise, T., Koka, S., McCauley, L.K., McGowan, J., McKee, M.D., Mohla, S., Pendrys, D.G., Raisz, L.G., Ruggiero, S.L., Shafer, D.M., Shum, L., Silverman, S.L., Van Poznak, C.H., Watts, N., Woo, S.-B. and Shane, E. (2007), Bisphosphonate-Associated Osteonecrosis of the Jaw: Report of a Task Force of the American Society for Bone and Mineral Research. J Bone Miner Res, 22: 1479-1491. https://doi.org/10.1359/jbmr.0707onj

[30] Khan A. Bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaw. Can Fam Physician. 2008 Jul;54(7):1019-21. PMID: 18625828; PMCID: PMC2464788.

[31] Lloyd AA, Gludovatz B, Riedel C, Luengo EA, Saiyed R, Marty E, Lorich DG, Lane JM, Ritchie RO, Busse B, Donnelly E. Atypical fracture with long-term bisphosphonate therapy is associated with altered cortical composition and reduced fracture resistance. Proc Natl Acad Sci U S A. 2017 Aug 15;114(33):8722-8727. doi: 10.1073/pnas.1704460114. Epub 2017 Jul 31. PMID: 28760963; PMCID: PMC5565436.

[32] Ensrud KE, Crandall CJ. Bisphosphonates for Postmenopausal Osteoporosis. JAMA. 2019;322(20):2017–2018. doi:10.1001/jama.2019.15781

[33] Bindon B, Adams W, Balasubramanian N, Sandhu J, Camacho P. OSTEOPOROTIC FRACTURES DURING BISPHOSPHONATE DRUG HOLIDAY. Endocr Pract. 2018 Feb;24(2):163-169. doi: 10.4158/EP171975.OR. Epub 2017 Nov 16. PMID: 29144808.

[34] Pang KL, Low NY, Chin KY. A Review on the Role of Denosumab in Fracture Prevention. Drug Des Devel Ther. 2020 Oct 1;14:4029-4051. doi: 10.2147/DDDT.S270829. PMID: 33061307; PMCID: PMC7534845.

[35] Ensrud KE, Crandall CJ. Bisphosphonates for Postmenopausal Osteoporosis. JAMA. 2019;322(20):2017–2018. doi:10.1001/jama.2019.15781

[36] Kemmler W, Lauber D, Weineck J, Hensen J, Kalender W, Engelke K, Benefits of 2 years of intense exercise on bone density, physical fitness, and blood lipids in early postmenopausal osteopenic women: results of the Erlangen Fitness Osteoporosis Prevention Study (EFOPS), Arch Intern Med. 2004 May 24;164(10):1084-91.

Pinheiro, M.B., Oliveira, J., Bauman, A. et al. Evidence on physical activity and osteoporosis prevention for people aged 65+ years: a systematic review to inform the WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Int J Behav Nutr Phys Act 17, 150 (2020). https://doi.org/10.1186/s12966-020-01040-4

[37] https://www.zeit.de/zeit-magazin/leben/2021-04/sportwissenschaft-bewegung-gesundheit-marathon-elmar-trunz-carlisi

[38] Priplata AA, Niemi JB, Harry JD, Lipsitz LA, Collins JJ (2003): Vibrating insoles and balance control in elderly people, Lancet 362; 9390: 1123

[39] High-Intensity Exercise, Not Pilates, Builds Bone in Older Women – Medscape – Oct 15, 2021.

https://www.medscape.com/viewarticle/960972?spon=27&uac=290363HR&impID=3724901&sso=true&faf=1&src=WNL_mdpls_211019_mscpedit_rheu#vp_1

[40] Exercise Appears to Improve Bone Structure, Not Density – Medscape – Oct 06, 2021.

https://www.medscape.com/viewarticle/960342

[41] Billington EO, Mahajan A, Benham JL, Raman M. Effects of probiotics on bone mineral density and bone turnover: A systematic review. Crit Rev Food Sci Nutr. 2021 Nov 8:1-12. doi: 10.1080/10408398.2021.1998760. Epub ahead of print. PMID: 34748440.

[42] Shiao YC, Chen WT, Chen WL. Association of short sleep duration and trabecular bone score. Sci Rep. 2021 Oct 6;11(1):19821. doi: 10.1038/s41598-021-99410-w. PMID: 34615958; PMCID: PMC8494739.

[43] Kumano H. [Osteoporosis and stress]. Clin Calcium. 2005 Sep;15(9):1544-7. Japanese. PMID: 16137956.

[44] Saljoughian M (2019): Polypharmacy and Drug Adherence in Elderly Patients, US Pharm. 2019;44(7):33-36

Wastesson JW, Morin L, Laroche ML, Johnell K (2019): How Chronic Is Polypharmacy in Old Age?, J Am Geriatr Soc. 2019;67(3):455-462

[45]https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjzq5-Xkuj0AhWKSPEDHWGvAwMQFnoECAQQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.awmf.org%2Ffileadmin%2Fuser_upload%2FLeitlinien%2F183_Osteologie%2F183-001kt_S3_Osteoporose-Prophylaxe-Diagnostik-Therapie_2018-04.pdf&usg=AOvVaw38nnTY-eL-jdLO0_4bWRba

[46] Hillienhof A (2019): Osteoporose: Kein Beleg fόr Nutzen eines allgemeinen Screenings, Dtsch Arztebl 2019; 116(39): A-1696 / B-1402 / C-1374

[47] Alonso-Coello P, García-Franco AL, Guyatt G, Moynihan R. Drugs for pre-osteoporosis: prevention or disease mongering? BMJ. 2008 Jan 19;336(7636):126-9. doi: 10.1136/bmj.39435.656250.AD. PMID: 18202066; PMCID: PMC2206291.

[48]  Alonso-Coello P, García-Franco A L, Guyatt G, Moynihan R. Drugs for pre-osteoporosis: prevention or disease mongering? BMJ 2008; 336 :126 doi:10.1136/bmj.39435.656250.AD

[49] Crandall CJ, Ensrud KE. Osteoporosis Screening in Younger Postmenopausal Women. JAMA. 2020 Jan 28;323(4):367-368. doi: 10.1001/jama.2019.18343. PMID: 31917384.

[50] US Preventive Services Task Force, Screening for Osteoporosis to Prevent FracturesUS Preventive Services Task Force Recommendation Statement, JAMA. 2018;319(24):2521-2531

[51] https://www.sheffield.ac.uk/FRAX/tool.aspx?country=49

[52] iswanathan  M, Reddy  S, Berkman  N,  et al.  Screening to Prevent Osteoporotic Fractures: An Evidence Review for the US Preventive Services Task Force: Evidence Synthesis No. 162. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality; 2018. AHRQ publication 15-05226-EF-1.

[53] Gourlay ML, Fine JP, Preisser JS, May RC, Li C, Lui LY, Ransohoff DF, Cauley JA, Ensrud KE; Study of Osteoporotic Fractures Research Group. Bone-density testing interval and transition to osteoporosis in older women. N Engl J Med. 2012 Jan 19;366(3):225-33. doi: 10.1056/NEJMoa1107142. PMID: 22256806; PMCID: PMC3285114.

[54] Leitlinie des Dachverbands der Deutschsprachigen Wissenschaftlichen Osteologischen Gesellschaften 2017