Social Media – Ίσως η πιο επικίνδυνη απειλή για την ψυχική υγεία
Η πραγματικότητα της ψυχικής υγείας των νέων
Πιθανότατα τίποτα δεν έχει επηρεάσει τόσο πολύ την ψυχική υγεία των νέων τις τελευταίες δεκαετίες όσο η επιτυχία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης/Social Media (ΜΚΔ/SM). Αρχικά, αυτά αποτέλεσαν ένα μέσο επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών με άλλους. Επίσης, λειτούργησαν ως πηγή πληροφόρησης και ως χώρος όπου μπορούσε κανείς να δοκιμάσει τη δημιουργικότητά του. Ήταν ένα είδος ηλεκτρονικού χωριού.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, τα ΜΚΔ έχουν μετατραπεί ολοένα και περισσότερο σε έναν εφιάλτη. Είναι η βασική αιτία που εντείνει την κρίση ψυχικής υγείας που έχει σαρώσει τα παιδιά και τους νέους σαν ένα τεράστιο κύμα, όπως αρκετές πρόσφατες μελέτες αναφέρουν. Βιώνουμε τις αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή. Τις παρατηρούμε στους νέους και συνεχώς ακούμε ιστορίες στα μέσα ενημέρωσης για παρενόχληση, εκφοβισμό, βία/επιθετικότητα στις οποίες τα ΜΚΔ παίζουν σημαντικό ρόλο.
Όμως, οι γονείς σπάνια κατανοούν το εύρος του προβλήματος. Αλλά και εμείς, ως θεραπευτές, τείνουμε να υποτιμούμε την έκταση της κοινωνικής αλλαγής και τη δυσμενή επίδραση αυτών. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ψυχική υγεία των παιδιών βρίσκεται πράγματι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως δήλωσε πριν από τρία χρόνια η Αμερικανική Ένωση Παιδιάτρων και Παιδοψυχιάτρων[1].
Η ακρόαση στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών
Μία από τις πιο αποκαλυπτικές μαρτυρίες σχετικά με την απειλή που συνιστούν τα ΜΚΔ δόθηκε κατά τη διάρκεια ακρόασης στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών το 2024. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι διαφόρων εταιρειών ΜΚΔ (από το Facebook/Instagram έως το TikTok) κλήθηκαν να καταθέσουν με θέμα τη Μεγάλη Τεχνολογία (Big Tech) και την Κρίση της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης Παιδιών στο Διαδίκτυο (Ολόκληρη την ακρόαση μπορείτε να την παρακολουθήσετε στην επίσημη ιστοσελίδα της κυβέρνησης των ΗΠΑ και στο YouTube).
Οι γερουσιαστές, μερικοί από τους οποίους ασχολούνται με το θέμα εδώ και πολλά χρόνια και διαθέτουν εκ των έσω πληροφόρηση, χρησιμοποίησαν ξεκάθαρα και σκληρά λόγια.
Τα ΜΚΔ:
- είναι ένας επικίνδυνος χώρος.
- είναι εθιστικά και επιβλαβή.
- είναι ένα φονικό όπλο.
- είναι επιβλαβή προϊόντα που καταστρέφουν ζωές.
- είναι ένα προϊόν που όλοι χρησιμοποιούμε και έχει μετατραπεί σε εφιάλτη.
- Όλοι πρέπει να ανησυχούμε για τα σκουπίδια που κατευθύνονται προς τα παιδιά μας.
- «Έχετε αίμα στα χέρια σας» (προς τους εκπροσώπους των πλατφορμών).
Έδωσαν μια εξαιρετικά δυσοίωνη, αλλά δυστυχώς ακριβή, εικόνα της κατάστασης.[2]
Οι Κίνδυνοι των ΜΚΔ
Η οργανωμένη σεξουαλική εκμετάλλευση (trafficking) πραγματοποιείται υπό την κάλυψη και με βασικό μέσο εύρεσης θυμάτων τα ΜΚΔ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε δύο λεπτά ένα παιδί προσφέρεται για σεξουαλική πράξη, κυρίως μέσω του διαδικτύου. Οι παιδόφιλοι προσεγγίζουν συστηματικά παιδιά, με το TikTok να θεωρείται ο πιο δημοφιλής τρόπος για αυτή τη δραστηριότητα. Ωστόσο, και νεαρά κορίτσια προσφέρονται από μόνες τους σε μεγαλύτερους άνδρες. Η κατάσταση στην Ελλάδα δε φαίνεται να διαφέρει από την αμερικανική πραγματικότητα, όπως καταδεικνύει ένα πείραμα του «Χαμόγελου του Παιδιού».[3]
Ανεπιθύμητες εικόνες με σεξουαλικό ή άλλου είδους συμβιβαστικό περιεχόμενο κυκλοφορούν πλήρως ανεξέλεγκτα. Στις ΗΠΑ, καταγράφονται πάνω από 100.000 αναφορές τέτοιων περιστατικών κάθε μέρα. Ωστόσο, αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς η πλειονότητα των περιστατικών παρενόχλησης δεν καταγγέλλεται. Αλλά ακόμη κι όταν καταγγέλλονται, συχνά δε λαμβάνεται καμία ενέργεια.
Μια εσωτερική μελέτη του Instagram έδειξε ότι μέσα σε μία εβδομάδα, το 37% των κοριτσιών ηλικίας 12-15 ετών έρχονται αντιμέτωπα με ανεπιθύμητο γυμνό περιεχόμενο. Η αποστολή φωτογραφιών ανδρικών γεννητικών οργάνων χωρίς συναίνεση («dick-pick») είναι επίσης ένα συχνό και σύνηθες φαινόμενο στην Ελλάδα. Επιπλέον, το 24% των κοριτσιών υφίστανται ανεπιθύμητες σεξουαλικές προσεγγίσεις, ενώ το 17% εκτίθενται σε περιεχόμενο που σχετίζεται με αυτοτραυματισμό — κάθε εβδομάδα.[4]
Το Instagram έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην αυτοεικόνα των νεαρών κοριτσιών. Η κοινωνική σύγκριση και το «κυνήγι» των likes οδηγούν σε σημαντική δυσαρέσκεια για το σώμα. [5] Τα κορίτσια συχνά αισθάνονται ότι δεν είναι αρκετά όμορφα. Τα πολυάριθμα φίλτρα και η επεξεργασία των φωτογραφιών ενισχύουν αυτή την αίσθηση. Το ίδιο το Instagram αναφέρει σε εσωτερικό του email: «Επιδεινώνουμε τα προβλήματα αυτοεικόνας στο 1 στα 3 έφηβα κορίτσια». Το 30% των κοριτσιών έχουν κακή αυτοεικόνα, ενώ η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει με διατροφικές διαταραχές ή/και αυτοτραυματισμούς.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι τα κορίτσια ηλικίας 11-13 ετών υποφέρουν από σημαντική μείωση της ευτυχίας τους λόγω της χρήσης των κοινωνικών δικτύων. Για τα αγόρια, η κρίσιμη ηλικία είναι 14-16 ετών. Μια επιπλέον ευαίσθητη ηλικία και για τα δύο φύλα φαίνεται να είναι περίπου τα 19 έτη. [6]
Ωστόσο, η ακρόαση στη Γερουσία των ΗΠΑ δεν επικεντρώθηκε μόνο σε θέματα σεξουαλικής φύσεως, αλλά και στη διακίνηση ναρκωτικών. Εκεί, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν πλέον μετατραπεί στον βασικό χώρο διάθεσης. Το φαιντανύλη, ένα εξαιρετικά ισχυρό ναρκωτικό που χρησιμοποιείται ευρέως στις ΗΠΑ και είναι 100 φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη, μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρο ακόμη και σε μία μόνο δόση («Ένα χάπι μπορεί να σκοτώσει»). Το φαιντανύλη έχει φτάσει πλέον και στην Ευρώπη και η χρήση του αυξάνεται και στην Ελλάδα. [7]
Η ατμόσφαιρα που επικρατούσε κατά την ακρόαση στη Γερουσία των ΗΠΑ ήταν επίσης φορτισμένη επειδή το ακροατήριο αποτελούνταν κυρίως από γονείς που είχαν χάσει ήδη ένα παιδί, είτε λόγω αυτοκτονίας είτε λόγω ναρκωτικών, για παράδειγμα έναν έφηβο που πέθανε από ένα μόνο χάπι φαιντανύλης. Πολλοί γονείς κρατούσαν φωτογραφίες των παιδιών τους για να δώσουν πρόσωπο σε αυτά τα προβλήματα.
Άλλο ένα παράδειγμα είναι αυτό του έφηβου Jordan, ο οποίος γνώρισε μια κοπέλα στο Instagram όταν ήταν 17 ετών. Με την πάροδο του χρόνου, εκείνη του ζήτησε να της στείλει κάποιες φωτογραφίες σεξουαλικού περιεχομένου. Αυτό έχει γίνει αρκετά συνηθισμένο ανάμεσα στους εφήβους. Ωστόσο, αυτή η υποτιθέμενη κοπέλα ήταν ένας άνδρας και μέλος μιας συμμορίας από τη Νιγηρία. Μόλις είχαν αυτές τις φωτογραφίες, απαίτησαν 1.000 δολάρια, αλλιώς θα δημοσίευαν τις φωτογραφίες του. Ωστόσο, ο ίδιος κατάφερε να συγκεντρώσει μόνο 300 δολάρια. Αυτό δεν ήταν αρκετό για τους εκβιαστές και συνέχισαν να τον απειλούν. Καθώς ο Jordan δεν ήταν σε θέση να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούσαν, αυτοκτόνησε.
Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε αγόρι ή κορίτσι.
*
Η ακρόαση δεν ασχολήθηκε με την επίδραση των ΜΚΔ στη συγκέντρωση. Το θέμα αυτό, βέβαια, είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακό. Ωστόσο, οι επιπτώσεις του σε βάθος χρόνου είναι σχεδόν εξίσου επιζήμιες με ένα ψυχολογικό τραύμα. Το βιβλίο του Johann Hari «Η αξία της προσοχής» προσφέρει μια καλή εικόνα του ζητήματος.
Τι λένε οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες;
Οι εκπρόσωποι των ΜΚΔ υποστηρίζουν ότι κάνουν ό,τι μπορούν για να προστατεύσουν τα παιδιά και τους εφήβους. Για παράδειγμα, δηλώνουν ότι συμμορφώνονται με τη νομοθεσία των ΗΠΑ, η οποία επιτρέπει τη χρήση αυτών των εφαρμογών μόνο από την ηλικία των 13 ετών και άνω.
Ο Zuckerberg και οι υπόλοιποι πιστεύουν επίσης ότι είναι ευθύνη των γονέων να καθοδηγούν τα παιδιά στις ενέργειές τους. Οι ίδιες οι εταιρείες προσφέρουν τα απαραίτητα εργαλεία ώστε οι γονείς να μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό το καθήκον.
Τυπικά εργαλεία ασφάλειας για εφήβους είναι:
- Έλεγχος όλων των εγκατεστημένων εφαρμογών.
- Παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας.
- Όρια στον χρόνο οθόνης.
- Απόκρυψη συγκεκριμένων λέξεων-κλειδιών.
- Λειτουργία περιορισμένης πρόσβασης, στην οποία είναι διαθέσιμο μόνο συγκεκριμένο περιεχόμενο.
Τι δε λένε οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες;
Ακόμα κι αν κάποιες από τις δηλώσεις των εκπροσώπων της βιομηχανίας των ΜΚΔ ακούγονται λογικές, παραμένει το ερώτημα αν ο έλεγχος των παιδιών και των εφήβων αποτελεί μια συνετή μορφή αγωγής. Ορισμένοι παιδαγωγοί θεωρούν αυτήν την προσέγγιση στη χρήση των κοινωνικών μέσων ως μια «δήλωση χρεοκοπίας». Είναι πραγματικά δουλειά των γονιών να παρακολουθούν συνεχώς τα παιδιά τους;
Δεν θα έπρεπε οι ίδιες οι εταιρείες να προσφέρουν ένα προϊόν ασφαλές για τα παιδιά; Θα άφηναν οι γονείς τα παιδιά τους να ανεβαίνουν κάθε μέρα σε ένα λεωφορείο όπου κάθε τρίτο παιδί πέφτει θύμα παρενόχλησης ή άλλης βλάβης; Θα τα άφηναν μόνα τους σε μια κοινωνία γεμάτη αρπακτικά και διακινητές ναρκωτικών; Αν οι κίνδυνοι παραμονεύουν παντού, δεν θα έπρεπε το κράτος να παρέμβει και να διασφαλίσει την τάξη;
Λίγες μέρες πριν την ακρόαση στη Γερουσία, κατά τη διάρκεια πτήσης, αποκολλήθηκε μια πόρτα από αεροσκάφος της Boeing. Ήταν αυτονόητο ότι, για την προστασία των επιβατών, όλα τα αεροσκάφη του τύπου αυτού καθηλώθηκαν μέχρι να επιθεωρηθούν. Στην περίπτωση των ΜΚΔ, δεν υπάρχει ανάλογη τάση να διασφαλιστεί η ασφάλεια των χρηστών.
Όπως είπε ένας από τους γερουσιαστές: «Είναι μια από τις πιο κερδοφόρες βιομηχανίες στην ιστορία της ανθρωπότητας και κανείς δεν μπορεί να διωχθεί νομικά». Αυτό ανοίγει την πόρτα στην έκθεση των χρηστών σε κίνδυνο. Μόνο αν οι εταιρείες μπορούσαν να οδηγηθούν στο δικαστήριο σε περίπτωση αποτρέψιμου κινδύνου, θα υπήρχε ελπίδα για αλλαγή. Όμως ισχύει το αντίθετο: ο κίνδυνος αποτελεί μέρος του επιχειρηματικού τους μοντέλου.
- Οι περισσότεροι γονείς δε γνωρίζουν τα εργαλεία ασφάλειας για εφήβους αλλά ούτε και πως να τα χρησιμοποιούν με κατάλληλο και αποτελεσματικό τρόπο.
Δείτε το άρθρο μας «Τα υπέρ και τα κατά των εφαρμογών γονικού ελέγχου».
- Τα παιδιά αποτελούν μέσο για οικονομικό κέρδος — είναι μέρος του επιχειρηματικού μοντέλου.
Οι εταιρείες έχουν αναπτύξει ειδικές στρατηγικές για να προσελκύσουν παιδιά ηλικίας 10-12 ετών. Το Facebook/Instagram εκτιμά ότι η συνολική αξία ενός εφήβου χρήστη καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανέρχεται περίπου στα 270 δολάρια.
- Οι εταιρείες δεν ελέγχουν την ηλικία και στοχεύουν σε μικρότερα παιδιά.
Εκτιμάται ότι στις ΗΠΑ, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών κάτω των 13 ετών διαθέτει λογαριασμό σε ΜΚΔ και πολλά από αυτά εκτίθενται σε επιβλαβές περιεχόμενο, όπως σεξουαλική επαφή με μεγαλύτερα άτομα. [8] Σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου δεν υπάρχει σαφής ηλικιακός περιορισμός, παιδιά ακόμα και δημοτικού συχνά έχουν λογαριασμό στο TikTok.
- Θέλουν να συλλέγουν όλα τα δεδομένα.
Το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης βασίζεται στη συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερων δεδομένων. Δημιουργείται ένας φάκελος για κάθε άτομο, ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητές του. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται για διαφημιστικούς σκοπούς και πωλούνται σε ενδιαφερόμενους τρίτους. Πρόκειται για μια μορφή παρακολούθησης όλων των πτυχών της ζωής χωρίς ιστορικό προηγούμενο στην ανθρωπότητα. Όλες αυτές οι πληροφορίες βρίσκονται στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών, των οποίων μοναδικός σκοπός είναι το κέρδος. Όπως είπε ένας γερουσιαστής, «οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα τι αποκαλύπτουν για τον εαυτό τους μόνο και μόνο δείχνοντας τι έφαγαν για βραδινό».
- Θέλουν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των χρηστών.
Η στρατηγική των εταιρειών είναι να διαμορφώσουν μια νοοτροπία και συμπεριφορά που οδηγεί σε κατανάλωση και υιοθέτηση συγκεκριμένων αντιλήψεων. Οι χρήστες πρέπει να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της βιομηχανίας (και σε ορισμένες περιπτώσεις και της πολιτικής). Αυτό έχει αποδοθεί και με τον όρο «Μάχη για τον Εγκέφαλο».
- Προωθούν την υπερβολική συναισθηματική ένταση – «λαγουδότρυπα» (rabbithole).
Ακραίες απόψεις, έντονα συναισθήματα και βία τραβούν την προσοχή. Αυτή είναι η στρατηγική των περισσότερων μέσων, είτε πρόκειται για εφημερίδες είτε για τηλεόραση. Στα κοινωνικά δίκτυα, η στρατηγική αυτή έχει τελειοποιηθεί. Αν κάνεις κλικ σε μια εικόνα ή βίντεο, ακολουθεί αμέσως το επόμενο και μετά το επόμενο – παρασύρεσαι στη λεγόμενη «λαγουδότρυπα». Ο όρος προέρχεται από την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», όπου ο λαγός οδηγεί την Αλίκη σε έναν άλλο κόσμο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει στα MΚΔ, με εξαιρετικά εξελιγμένο τρόπο (δέστε το άρθρο «ΥouTube»: Μπαίνοντας στην «λαγουδότρυπα»). Το πρόγραμμα γνωρίζει ακριβώς τι ενδιαφέρει κάθε νέο και του προσφέρει αντίστοιχο περιεχόμενο. Οι νέοι χάνουν εύκολα τον εαυτό τους σε έναν υπερσεξουαλικοποιημένο κόσμο γεμάτο βία και μισαλλοδοξία. Εγκλωβίζονται σε μια «φούσκα» που συχνά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Το γεγονός ότι σχεδόν δύο μαθητές την ημέρα έπεφταν θύματα επίθεσης, κλοπής ή απόπειρας κατά το 2022 στην Ελλάδα, [9] σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό και με την επίδραση των ΜΚΔ. Το μίσος ανάμεσα σε ανθρώπους, ομάδες και ακόμα και κράτη αποτελεί επικερδές εμπόριο.
- Δεν αφαιρούν σχεδόν ποτέ ανεπιθύμητες αναρτήσεις- μονιμότητα του διαδικτύου.
Όταν δημοσιεύονται σεξουαλικά προσβλητικές φωτογραφίες ή κείμενα με μίσος και περιφρόνηση, οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης συχνά δεν κάνουν τίποτα. Είναι ακριβώς αυτά τα θέματα που προκαλούν το ενδιαφέρον και αυξάνουν την επισκεψιμότητα. Οι γερουσιαστές ανέφεραν την περίπτωση ενός κοριτσιού που ήθελε να αφαιρεθεί μια φωτογραφία σεξουαλικού περιεχομένου. Το Facebook δεν έκανε τίποτα μέχρι που το απαίτησε δικαστικά μια αρχή. Μέχρι τότε, όμως, η φωτογραφία είχε ήδη κοινοποιηθεί 490.000 φορές. Το ίδιο πρόβλημα έχει έρθει στο φως και με γνωστό Έλληνα youtuber, του οποίου οι περιφρονητικές αναρτήσεις δε διαγράφηκαν. [10] Μόνο αργά οι νομοθέτες αρχίζουν να αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα.
- Θέλουν να κάνουν τα παιδιά εθισμένα.
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν σαφή πρόθεση να δημιουργήσουν εθισμό, ειδικά στους νέους. Όσο περισσότερο μένει κάποιος στην εφαρμογή, τόσο περισσότερα δεδομένα συλλέγονται και τόσο περισσότερες διαφημίσεις μπορούν να προβληθούν. Κυρίως, όμως, έτσι ο χρήστης δε θα χρησιμοποιεί άλλες εφαρμογές.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι περισσότερες από 3 ώρες οθόνης την ημέρα είναι επιβλαβείς για τη σωματική και ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, [11] μπορεί να καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζουμε.
*
Ουσιαστικά, η κατάσταση είναι τραγική. Ένας από τους γερουσιαστές δήλωσε ότι όσο οι εταιρείες δεν είναι νομικά υπεύθυνες για τις πράξεις τους και δεν υποχρεώνονται να εγγυηθούν την καλύτερη δυνατή ασφάλεια για τους χρήστες, «όλες οι ρυθμίσεις θα είναι σαν μπογιά σε σάπιο ξύλο».
Μη ελεγχόμενες μόδες
Οι γονείς δεν μπορούν καν να φανταστούν τις μόδες που διαδίδονται στα ΜΚΔ. Φυσικά, οι νέοι ανέκαθεν έκαναν ανοησίες, ακόμη και επικίνδυνα πράγματα. Όμως ποτέ στο παρελθόν τέτοιες μόδες δεν εξαπλώθηκαν τόσο γρήγορα και τόσο αθόρυβα.
Στο παρελθόν υπήρχε επίσης διαφήμιση, στην τηλεόραση και σε άλλα μέσα αλλά ήταν προσβάσιμη σε όλους και ίδια για όλους. Σήμερα, η διαφήμιση είναι εξατομικευμένη για κάθε χρήστη και οι γονείς δεν βλέπουν πλέον τι προβάλλεται στα παιδιά και τους εφήβους. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά και οι νέοι είναι σε μεγάλο βαθμό ανυπεράσπιστοι απέναντι στη χειραγώγηση από τη διαφήμιση και τα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Οι νέοι ζουν σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο από κάθε προηγούμενη γενιά.
Μπογιά σε σάπιο ξύλο
Οι νέοι, ακόμη κι αν δεν είναι εθισμένοι στην οθόνη, είναι συχνά online για να δουν τι κάνουν οι άλλοι, για να είναι μαζί τους, για να μη νιώσουν αποκλεισμένοι. Αυτό ονομάζεται «φόβος αποκλεισμού» (FOMO – fear of missing out). Την ίδια στιγμή, τους προσφέρεται συνεχώς κάτι που ταιριάζει στα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Για τον καθένα δημιουργείται ένα «λαγούμι» (rabbit hole). Χιλιάδες καλά εκπαιδευμένοι ειδικοί έχουν έναν μόνο στόχο: να κρατήσουν τους νέους μπροστά στην οθόνη για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο.
Αυτοί οι νέοι εκτίθενται σε εντελώς ανεξέλεγκτους κινδύνους. Ακόμη και οι συνομιλίες στα σχολικά γκρουπ του γυμνασίου είναι συχνά γεμάτες με εκφοβισμό, περιφρόνηση και βία. Οι γονείς συνήθως αντιλαμβάνονται ελάχιστα από όλα αυτά. Ακόμη κι αν θέλουν, έχουν συνήθως περιορισμένη επιρροή. Παρ’ όλα αυτά, η συνηθισμένη αντίδραση είναι να θεωρούνται οι γονείς υπεύθυνοι. Όμως αυτό αγνοεί σε μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα.
Ο πρόεδρος της ακρόασης στη Γερουσία των ΗΠΑ το εξέφρασε πολύ εύστοχα:
«Οι προσεκτικά κατασκευασμένοι αλγόριθμοι είναι ισχυρότεροι από κάθε γονεϊκή φροντίδα.».
*
Βρισκόμαστε εν μέσω μιας δραματικής και ανεπιθύμητης εξέλιξης όσον αφορά την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Είναι καιρός να το παραδεχτούμε. Η εφημερίδα Washington Post είχε γράψει πριν από δύο χρόνια:
«Έχουμε ουσιαστικά κλείσει τα μάτια στα ίδια μας τα παιδιά επί δεκαετίες». [12]
Πλέον έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση που απαιτεί αποφασιστική δράση. Ο ανώτατος ιατρικός αξιωματούχος των ΗΠΑ (Surgeon General) ζητά να υπάρχει προειδοποιητική ετικέτα ότι η χρήση των social media μπορεί να βλάψει την ψυχική υγεία των εφήβων (όπως συμβαίνει με τα τσιγάρα). [13]
Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της προσπάθειας πρέπει να γίνει από τους ίδιους τους γονείς, καθώς δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά ούτε από το κράτος ούτε από τα σχολεία.
Δεν υπάρχουν απλές στρατηγικές ή κόλπα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Οι απλοϊκές προσπάθειες αλλαγής είναι σαν «μπογιά πάνω σε σάπιο ξύλο».
Η προσπάθεια των γονέων πρέπει να ξεκινά από νωρίς· τα μέσα να είναι διαφορετικά σε κάθε ηλικιακή φάση και προσαρμοσμένα στο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού. Η πρόληψη είναι κρίσιμη. Μόλις εγκαθιδρυθεί ο εθισμός στην οθόνη, οι δυνατότητες παρέμβασης περιορίζονται σημαντικά.
Στο blog μας και στον φάκελο για την ηλεκτρονική χρήση μπορείτε να βρείτε πληροφορίες και συμβουλές για το πώς να διαχειριστείτε τον ψηφιακό κόσμο.
Θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό στα ενημερωτικά φυλλάδια στην ιστοσελίδα του ιατρείου μας.
[1] https://www.aap.org/en/advocacy/child-and-adolescent-healthy-mental-development/aap-aacap-cha-declaration-of-a-national-emergency-in-child-and-adolescent-mental-health/
[2] Εκτός εάν επισημαίνεται διαφορετικά, τα δεδομένα από την ακρόαση είναι
[3] https://www.kathimerini.gr/society/562875160/ta-paidia-ayta-einai-poy-peftoyn-pio-sychna-thymata/
[4] Facebook Knows Instagram Is Toxic for Teen Girls, Company Documents Show, Wall Street Journal, Sept. 14, 2021
[5] Tiggemann M, Hayden S, Brown Z, Veldhuis J. The effect of Instagram “likes” on women’s social comparison and body dissatisfaction. Body Image. 2018 Sep;26:90-97. doi: 10.1016/j.bodyim.2018.07.002. Epub 2018 Jul 21. PMID: 30036748.
[6] Orben A, Przybylski AK, Blakemore SJ, Kievit RA. Windows of developmental sensitivity to social media. Nat Commun. 2022 Mar 28;13(1):1649. doi: 10.1038/s41467-022-29296-3. PMID: 35347142; PMCID: PMC8960761.
[7] https://cdn.who.int/media/docs/default-source/drugs-(psychoactive)/fighting-the-opioid-crisis-the-case-of-athens-grk.pdf?sfvrsn=a9a65d07_5
[8] https://www.businessinsider.com/kids-under-13-use-facebook-instagram-2021-5
[9] https://www.kathimerini.gr/investigations/special-reports/562846594/dyo-mathites-peftoyn-thymata-epithesis-kathe-imera/
[10] https://www.kathimerini.gr/society/562870978/o-archigos-toy-skoteinoy-youtube-kai-oi-chorigoi-tis-kakopoiisis/
[11] https://www.hhs.gov/sites/default/files/sg-youth-mental-health-social-media-advisory.pdf
[12] https://www.washingtonpost.com/magazine/2022/03/21/childrens-mental-health-crisis-politicization/
[13] https://www.nytimes.com/2024/06/17/health/surgeon-general-social-media-warning-label.html?algo=combo_clicks_decay_6_lda_unique_80_diversified&block=3&campaign_id=142&emc=edit_fory_20240617&fellback=false&imp_id=316561304630549&instance_id=126476&nl=for-you&nlid=25107315&pool=channel-replacement-ls&rank=6®i_id=25107315&req_id=222033142183932&segment_id=169821&surface=for-you-email-channelless&te=1&user_id=40c079be9dfcb373c7c5ade9c3155285&variant=0_channel_translated_pool_popularity_pers