Αντιμετωπίζοντας τον κορωνοϊό – Αναλαμβάνοντας την ευθύνη
Τι μπορεί όμως να γίνει;
Υπάρχουν πολύ διαφορετικές επιλογές προκειμένου να αντιμετωπίσουμε με τον δυνατό καλύτερο τρόπο την πανδημία του κορωνοϊού. Οι περισσότερες είναι εμφανείς απ’ όλα τα προηγούμενα άρθρα. Ορισμένα μέτρα, όπως για παράδειγμα η μείωση των χημικών ουσιών που ουσιών στο περιβάλλον, που μπορεί να επιρρεάσει καταλυτικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δεν θα έχουν το ζητούμενο άμεσο αποτέλεσμα. Η βελτίωση του μικροβιώματος λειτουργεί πιο γρήγορα με μια αλλαγή στη διατροφή.
Πολλά μέτρα της υγιεινής και της φυσιοπαθητικής έχουν στόχο την αύξηση της ανθεκτικότητας. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος προετοιμασίας για την αντιμετώπιση κάθε λοίμωξης και όχι μόνο του κορωνοϊού.
Φυσικά όλα αυτά χρειάζονται χρόνο και κόπο. Αλλά η ανταμοιβή δεν είναι μόνο η καλύτερη υγεία. Η ενέργεια αυξάνεται και η ζωή γενικά γίνεται πιο ουσιαστική και ολοκληρωμένη. Ωστόσο οι άνθρωποι τείνουν να λένε: «Θα προτιμούσα να πάρω ένα χάπι.». Αυτή είναι μια προβληματική προσέγγιση ως προς την υγεία.
Φάρμακα
Πολλές φαρμακευτικές ουσίες αναστέλουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Παραδείγματος χάριν τα αντιπυρετικά ή τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα,[1] όπως η μεθοτρεξάτη[2] ή οι βιολογικοί παράγοντες.[3] Κάνουν τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς σε μια σοβαρότερη εξέλιξη της νόσου. Για πολλά άλλα φάρμακα ισχύει, ότι απλώς δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι θα μπορούσαν ότι επιρρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως π.χ. με τα φάρμακα που μειώνουν τα οξέα του στομάχου.
Πολλά από αυτά τα φάρμακα αλλάζουν το μικροβίωμα. Έτσι αναστέλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και κάθε τέταρτο φάρμακο στην αγορά επηρεάζει το μικροβίωμα.[4] Κατά κανόνα, μπορούμε να πούμε ότι όσο πιο «αποτελεσματικό» είναι ένα φάρμακο, τόσο πιο έντονες είναι οι παρενέργειές του και όσο περισσότερα φάρμακα παίρνουμε, τόσο μειώνεται η ανθεκτικότητα μας.
Βέβαια δεν θεωρείται λογικό να σταματήσουμε όλα τα φάρμακα από τη μια στιγμή στην άλλη λόγο του φόβου του κορωνοϊού. Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η απλή διακοπή των φαρμάκων δίχως ιατρική καθοδήγηση θα σήμαινε, πως βάζετε τον εαυτό σας σε περιπέτειες. Τα περισσότερα από αυτά τα φάρμακα χορηγήθηκαν για έναν συγκεκριμένο λόγο και ένα όργανο το οποίο είναι λειτουργικό με φάρμακα, (όπως για παράδειγμα οι βρόγχοι), είναι προτιμότερο από ένα όργανο το οποίο δεν είναι λειτουργικό χωρίς αυτά. Ως εκ τούτου, η ιατρική κοινότητα συμβουλεύει να συνεχιστεί μια καλά ρυθμισμένη θεραπεία, καθώς μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης μιας λοίμωξης.[5] Όμως υπάρχει συχνά η δυνατότητα για τη μείωση ορισμένων φαρμάκων ή και για τη διακοπή περιττών θεραπειών. Το να ξεφορτωθούμε τα φάρμακα χρειάζεται ένα σχέδιο και μερικές φορές αυτό είναι χρονοβόρο. Ωστόσο, οι άνθρωποι προτιμούν να παίρνουν ένα χάπι παραπάνω, παρά να επενδύσουν στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού τους συστήματος.
Ένα χάπι για την υγεία
Το μόνο χάπι που συζητήθηκε στον επίσημο ιατρικό κόσμο για την καλύτερη ανοσολογική αντίδραση κατά του κορωνοϊού είναι η βιταμίνη D. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ασθενείς με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D τείνουν να έχουν μια πιο σοβαρή πορεία της Covid-19. [6] Γνωρίζουμε, ότι η βιταμίνη D έχει ανοσοδιαμορφωτική δράση και μπορεί να μειώσει μια φλεγμονή. Αυτή η επίδραση μπορεί να έχει βαρύνουσα σημασία για τις σοβαρές εξελίξεις της Covid-19, για την λεγόμενη καταιγίδα κυτοκίνης.[7]
Ένα από τα πολλά προβλήματα με τις στατιστικές είναι ότι ποτέ δεν ξέρουμε, εάν μια σχέση είναι αιτιώδης. Είναι όντως υπεύθυνα τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D για μια σοβαρότερη εξέλιξη της Covid-19; Ή είναι απλώς μια έκφραση ενός κακού τρόπου ζωής που μας καθιστά πιο επιρρεπείς σε μια σοβαρότερη εξέλιξη; Εάν συμβαίνει το τελευταίο, η χορήγηση βιταμίνης D θα διορθώσει απλώς μια τιμή αίματος χωρίς κανένα όφελος για την υγεία. Υπάρχουν μερικές μελέτες που διαπίστωσαν, ότι η επάρκεια βιταμίνης D συσχετίστηκε με λιγότερες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. [8] Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ένα μέρος του ιατρικού κόσμου προτείνει να δοθεί βιταμίνη D.[9] Οι συμβουλές είναι, «μείνετε μέσα και πάρτε ένα συμπλήρωμα διατροφής», μια παρόμοια πεποίθηση με εκείνη της τρέχουσας συμβατικής ιατρικής.
Όμως η περίπτωση της βιταμίνης D αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Υπάρχουν πολλά οικονομικά συμφέροντα[10] και τα αποτελέσματα είναι αντιφατικά, χωρίς σαφή στοιχεία.[11] Τα επίπεδα βιταμίνης D είναι χαμηλά στην Ελλάδα και πολλοί λόγοι μπορεί να συμβάλουν σε αυτό το γεγονός. Είναι ένα πρόβλημα που πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν για τον εαυτό τους και για τα παιδιά τους. Η συμβουλή μου είναι_ να μην πάρετε ένα χάπι, αλλά να πάρετε τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, ως ευκαιρία, ώστε να βελτιώσετε τις συνθήκες της υγείας σας γενικότερα, π.χ. με το να είστε περισσότερο ενεργητικοί στο εξωτερικό περιβάλλον. Στη συνέχεια, μπορείτε να ξεχάσετε τις τιμές της βιταμίνης D.
Εκτός από την βιταμίνη D υπάρχουν πολλές άλλες δυνατότητες βελτίωσης της ανοσολογικής λειτουργίας, κυρίως με φυτικά σκευάσματα. Αυτά έχουν ένα ευρύτερο φάσμα αποτελεσμάτων, λειτουργούν επίσης για την προστασία από ιογενείς λοιμώξεις και τείνουν να έχουν λιγότερες παρενέργειες.
Το αγαπημένο μου φάρμακο για την πρόληψη της Covid-19 είναι η Πρόπολη. Αυτή η ουσία έχει μια ισχυρή επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα.[12] Είναι αντιοξειδωτική[13] και έχει αντιιική δράση.[14] Φαίνεται ότι το θεραπευτικό της προφίλ ταιριάζει απόλυτα σε αυτήν την πανδημία.
Άλλο ένα βότανο το οποίο είθιστε να χρησιμοποιείται συχνά για την προστασία από τις ιογενείς φλεγμονές του αναπνευστικού είναι η Εχινάκεια. Όμως σύμφωνα με την εμπειρία μου, η αποτελεσματικότητα αυτού του βοτάνου ποτέ δεν με έπεισε. Βέβαια η προσωπική παρατήρηση και εμπειρία μπορεί να είναι παραπλανητικές. Η Εχινάκεια, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, βελτιώνει την ικανότητα του σώματος να αντιμετωπίσει τις λοιμώξεις. [15] Μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά αντί για Πρόπολη, ειδικά στα παιδιά που δεν τους αρέσει η έντονη γεύση της Πρόπολης.
Ο Κουρκουμάς ή Κουρκούμη (επιστημονική ονομασία: Curcuma longa [Κουρκούμη η μακρά]) ή κιτρινόριζα, (Αγγ. Tumeric), είναι ακόμα άλλη μία καλή επιλογή για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος κατά μιας λοίμωξης SarsCoV2. Έχει ισχυρή αντιιική δράση. Επομένως, βοηθά στην αντιμετώπιση μιας οξείας λοίμωξης. Επιπλέον, μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία χρόνιων καταστάσεων καθώς μειώνει τη χρόνια φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και, συνεπώς, βελτιώνει πολλές χρόνιες ασθένειες. [16]
Για λοιμώξεις του αναπνευστικού τα κλασικά ελληνικά αρωματικά βότανα, όπως το Φασκόμηλο, το Θυμάρι και η Ρίγανη είναι πολύ αποτελεσματικά. Διατίθενται, επίσης στο εμπόριο ως χάπι.
Το Λάβδανο ή Κίστος (Cystus), που είναι ένα άλλο τοπικό φυτό, δεν διατίθεται μεν ως χάπι, αλλά προσφέρει μια πιθανή σημαντική επίδραση στην υγεία. Από εργαστηριακές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματικό κατά της γρίπης σε ποντίκια[17] αλλά και σε ανθρώπους. [18]
Η συμβουλή μου είναι να πίνετε τσάι από Λάβδανο και να χρησιμοποιείτε την Πρόπολη ως προληπτική στρατηγική για την αντιμετώπιση πιθανής μόλυνσης από τον Κορωνοϊό. Φυσικά πολλές άλλες στρατηγικές μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικές. Η επιλογή είναι δύσκολη και εξαρτάται από την προσωπική σας προτίμηση και ευχέρεια. Δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο σε ένα βότανο.
Το επιστημονικό πρόβλημα με όλα αυτά τα βότανα είναι ότι η επίδρασή τους είναι ευρύτερη από αυτή των φαρμάκων. Ο τρόπος δράσης τους δεν είναι τόσο συγκεκριμένος. Επομένως, ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας δεν ταιριάζει με τα τρέχοντα στατιστικά εργαλεία.[19] Επιπλέον δεν διατίθενται χρήματα από τη βιομηχανία, την BIG PHARMA,[20] για να γίνουν οι απαραίτητες έρευνες, ούτε υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τους επίσημους θεσμούς, όπως τα πανεπιστήμια. Παρόλο που τέτοια βότανα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά από πολλά συμβατικά φάρμακα, φθηνότερα και με λιγότερες παρενέργειες, δεν ταιριάζουν με το πνεύμα των καιρών (Zeitgeist).
Αυξάνοντας την ανθεκτικότητα
Υπάρχουν πολλές στρατηγικές για την αύξηση της αντοχής και της ανθεκτικότητας με φυσικές μεθόδους. Σε ένα αξιοσημείωτο άρθρο στη New York Times(To Fight Covid-19, Don’t Neglect Immunity and Inflammation),[21] η συγγραφέας περιγράφει με απλούς όρους πώς η άσκηση, η διατροφή και ο καλός ύπνος μειώνουν τις εγγενείς φλεγμονές και αυξάνουν την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Ακόμα και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να παρατηρηθεί ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα.
Αυτοί οι τρεις πυλώνες της υγείας αποτελούν άξονα κάθε μεθόδου προαγωγής της υγείας.
Δυστυχώς, η συμβατική ιατρική έχει γίνει μια μέθοδος διαχείρισης ασθενειών, όπου η προαγωγή της υγείας _ αποτελεί σπάνιο θέμα στην ημερήσια διάταξη. Αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους. Ο κύριος λόγος είναι η εμμονή με τα φάρμακα. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η συμβουλευτική είναι συχνά δύσκολη και κάτι περισσότερο από να επαναλαμβάνει κανείς οδηγίες. Αν και οι οδηγίες για μια υγιεινή διατροφή είναι σχετικά απλές, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτιστα τον σκοπό της τροφής όσον αφορά την αντιμετώπιση μιας λοίμωξης, όπως ο κορωνοϊός.[22] Το ίδιο ισχύει και για τη σωματική άσκηση. Πάλι έχουμε απλές οδηγίες, αλλά αυτό που είναι καλό για έναν συνταξιούχο που εργάζεται συχνά με τις ελιές του, δεν ισχύει πλέον για τη σύζυγό του, που για να ικανοποιήσει τον εαυτό της, σύζυγο, παιδιά κι εγγόνια, έχει εγκατασταθεί στην κουζίνα. Αν και μπορεί να δηλώνει ότι είναι απασχολημένη όλη την ημέρα, έχει ελάχιστη σωματική άσκηση και μια φτώχεια κινήσεων. Ακόμα λιγότερη άσκηση παρουσιάζει η ζωή του εγγονιού της, το οποίο συνήθως κάθεται όλη την ημέρα μπροστά σε μια οθόνη. Όλοι χρειάζονται ένα διαφορετικό είδος δραστηριότητας, αλλά, το πιο σημαντικό είναι ότι πρώτα θα πρέπει να θέλουν να ασκηθούν.
Παραδόξως, η σωματική άσκηση σχετίζεται για τους περισσότερους ανθρώπους με το γυμναστήριο. Ισχυρίζονται ότι δεν έχουν τα χρήματα και το χρόνο να πάνε εκεί. Ακόμη και παιδιά από 10 ετών και άνω αποχωρίζονται τους καναπέδες τους μόνο για να πάνε στο γυμναστήριο, εάν επιθυμούν να κινηθούν. Επίσης άτομα άνω των 70, όταν τους προτείνω να ασκηθούν λίγο περισσότερο, ρωτούν φοβισμένα «Πρέπει να πάω στο γυμναστήριο;» Κατά συνέπεια οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να ασκηθούν κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αφού τα γυμναστήρια είχαν κλείσει. Ωστόσο,οι σκάλες είναι ένα θαυμάσιο εργαλείο για να ξεκινήσετε με την κίνηση ή βάζοντας στο σπίτι λίγη μουσική για να χορέψετε. Ακόμα και μερικές ασκήσεις διατάσεων μπορεί να είναι μια καλή αρχή. Το κύριο πρόβλημα είναι το κίνητρο. Κάποιος πρέπει να πάει λίγο πέρα από την ζώνη άνεσης, ώστε να αυξήσει την ανθεκτικότητα του.
Ακόμα και με τον τρίτο πυλώνα, τον ύπνο, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Αν και είναι δωρεάν και φαίνεται κάτι απλό και φυσιολογικό, μπορεί να χρειαστεί λίγος χρόνος και κάποια προετοιμασία, προκειμένου να είναι αποτελεσματικός. Συχνά, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν πιο σημαντικά πράγματα να κάνουν από τον ύπνο. Αλλά ο ύπνος είναι η καλύτερη θεραπεία που μπορεί να υπάρξει. Οι άνθρωποι πληρώνουν υψηλό τίμημα όσον αφορά την απροσεξία σχετικά με την υγιεινή του ύπνου τους, όπως, π.χ. την τηλεόραση ή το tablet στο υπνοδωμάτιο ή έναν καφέ στις 8 το βράδυ.
Τα μέτρα είναι απλά και φθηνά
Υπάρχουν πολλά άλλα μέτρα για τη βελτίωση της υγείας και την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα ακόλουθα τρία παραδείγματα χρονολογούνται από τον ιερέα Sebastian Kneipp που αφιέρωσε τη ζωή του στην εκπαίδευση και προαγωγή της υγείας των ανθρώπων.
Το ποδόλουτρο αυξανόμενης θερμοκρασίας είναι ένα υπέροχο μέσο στην αρχή μιας λοίμωξης, όταν κάποιος δεν αισθάνεται καλά και κρυώνει. Βελτιώνει τους γενικούς μηχανισμούς του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά και την τοπική λειτουργία (π.χ. στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα που είναι το θέμα του επόμενου άρθρου).
Η κατάλληλη στιγμή για να κάνετε ένα ποδόλουτρο αυξανόμενης θερμοκρασίας είναι πριν πάτε για ύπνο, επειδή μετά, πολλοί άνθρωποι αισθάνονται κουρασμένοι.
- Ετοιμάστε μια λεκάνη στην οποία τα πόδια σας μπορούν να χωρέσουν άνετα και ένα θερμόμετρο.
- Βυθίστε και τα δύο πόδια σε αυτήν τη λεκάνη με ζεστό νερό στους περίπου 33 βαθμούς. Αυξήστε την θερμοκρασία του νερού με ζεστό τρεχούμενο νερό (για περίπου 20 λεπτά) στους 40 βαθμούς το πολύ.
- Στη συνέχεια, στεγνώστε καλά τα πόδια.
- Ξεκουραστείτε 20 λεπτά στο κρεβάτι. Ανυψώστε τα πόδια σας για χαλάρωση.[23]
Ενώ το ποδόλουτρο αυξανόμενης θερμοκρασίας είναι καλό στην αρχή του κρυολογήματος, το ποδόλουτρο αντίθεσης είναι ένα απλό μέτρο για την αύξηση της ανθεκτικότητας σας γενικά. Κάποιος μπορεί να το κάνει δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα.
- Για το ποδόλουτρο αντίθεσης, χρειάζεστε δύο λεκάνες για τα πόδια σας. Γεμίστε τη μία με κρύο νερό και την άλλη με ζεστό νερό.
- Αφήστε πρώτα τα πόδια σας για 5 λεπτά στο ζεστό νερό, περίπου 36 έως 38 βαθμούς. Στη συνέχεια, βυθίστε τα πόδια σας σε νερό όσο το δυνατόν πιο κρύο (έως 18 βαθμούς) για 10 έως 15 δευτερόλεπτα.
- Επαναλάβετε την ίδια διαδικασία μία φορά.
- Ολοκληρώστε το ποδόλουτρο αντίθεσης με τη λεκάνη γεμάτη με κρύο νερό. Αυτό οδηγεί σε μια αντιδραστική υπεραιμία, δηλαδή αυξημένη κυκλοφορία λόγω του ψυχρού ερεθίσματος.
- Στεγνώστε καλά τα πόδια σας. Προσέξτε να θερμάνετε ξανά τα πόδια μετά – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας ζεστές κάλτσες, κίνηση ή μασάζ.[24]
Υπάρχουν ακόμη πιο απλές μέθοδοι. Το κλασικό μασάζ με μια βούρτσα ενισχύει την κυκλοφορία και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Αν και πρόσφατα χρησιμοποιείται μόνο για την καταπολέμηση της κυτταρίτιδας, ήταν μια σημαντική και πολύ γρήγορη μέθοδος για τη βελτίωση της υγείας.
Το μασάζ με μια ειδική βούρτσα γίνεται με αλλεπάλληλες επιφανειακές κινήσεις. Ξεκινάμε με το δεξί πέλμα, κατευθυνόμαστε προς τα πάνω από το χαμηλότερο μέρος του ποδιού προς τον μηρό. Μετά ακολουθούμε την ίδια πρακτική και στην αριστερή πλευρά. Συνεχίζουμε με τους γλουτούς, πρώτα δεξιά και μετά αριστερά. Στη συνέχεια ακολουθεί το δεξί χέρι, ξεκινάμε από την παλάμη, κατευθυνόμαστε προς τα πάνω. Επαναλαμβάνουμε και στο αριστερό χέρι. Ολοκληρώνουμε τη διαδικασία με κοιλιά, στήθος, λαιμό και πλάτη με κυκλικές κινήσεις. Η βούρτσα είναι προτιμότερο να είναι μαλακή παρά σκληρή. Είναι σημαντικό να νιώθουμε άνετα.
Αυτήν τη βασική τεχνική μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο βίντεο How To Dry Brush goop.
Αναλαμβάνοντας την ευθύνη
Αν και οι σκάλες, λίγη μουσική, ένα καλό στρώμα για ύπνο, μια λεκάνη με νερό είναι τα μόνα που χρειαζόμαστε, υπάρχει δισταγμός και αντίσταση των ανθρώπων ν’ ασχοληθούν με τέτοιες απλές ενέργειες και να επενδύσουν λίγο χρόνο καθημερινά στην υγεία τους.
Λέγεται πως τα μέτρα, όπως η παραμονή στο σπίτι, η χρήση μάσκας ή η συνεχής παρατήρηση «να πλύνετε τα χέρια σας», μας έβαλαν στην κατάσταση των μικρών παιδιών και είναι ένα είδος παιδισμού. Όμως αυτή η κατάσταση δεν είναι καινούργια. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Κορωνοϊού έγινε προφανές ότι οι άνθρωποι έχουν χάσει την ικανότητά τους να φροντίζουν κατάλληλα τον εαυτό τους – και τα παιδιά τους. Αυτό ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα για μένα κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της Covid-19. Αν και οι άνθρωποι φοβούνται, δεν έχουν καμία διάθεση να κάνουν κάτι για ν’ αντιμετωπίσουν τον φόβο τους. Προτιμούν να περιμένουν ένα φάρμακο ή ένα εμβόλιο με την ελπίδα ότι αυτό θα τους σώσει. Οι άνθρωποι έχουν γίνει «σκλάβοι» της BIG PHARMA. Είναι καιρός να ενεργοποιηθείτε και να αναλάβετε ξανά εσείς την ευθύνη για τη δική σας υγεία. Είναι τόσο εύκολο. Χρειάζεται μόνο μία βούρτσα για να ξεκινήσετε.
[1] Shekerdemian LS, Mahmood NR, Wolfe KK, et al. Characteristics and Outcomes of Children With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Infection Admitted to US and Canadian Pediatric Intensive Care Units. JAMA Pediatr. Published online May 11, 2020. doi:10.1001/jamapediatrics.2020.1948
[2] Slomski A. Methotrexate and Adverse Events in CIRT Secondary Analysis. JAMA. 2020;323(16):1543. doi:10.1001/jama.2020.5628
[3] Bilal J, Berlinberg A, Riaz IB, et al. Risk of Infections and Cancer in Patients With Rheumatologic Diseases Receiving Interleukin Inhibitors: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Netw Open. 2019;2(10):e1913102. doi:10.1001/jamanetworkopen.2019.13102
[4] Maier, L., Pruteanu, M., Kuhn, M. et al. Extensive impact of non-antibiotic drugs on human gut bacteria. Nature 555, 623–628 (2018). https://doi.org/10.1038/nature25979
[5] https://www.aerzteblatt.de/nachrichten/114152/Gut-eingestellte-chronisch-Kranke-gegen-COVID-19-am-besten-gewappnet?rt=f23e8819409328e465aafb35fff42d6c
[6] Ilie PC, Stefanescu S, Smith L (2020): The role of vitamin D in the prevention of coronavirus disease 2019 infection and mortality, Aging Clinical and Experimental Research, 2020; DOI: 10.1007/s40520-020-01570-8
[7] Petre Cristian Ilie, Simina Stefanescu, Lee Smith. The role of vitamin D in the prevention of coronavirus disease 2019 infection and mortality. Aging Clinical and Experimental Research, 2020; DOI: 10.1007/s40520-020-01570-8
[8] Manson JE (2002): Does Vitamin D Protect Against COVID-19? – Medscape – May 11, 2020.
Martineau, A. R., Jolliffe, D. A., Hooper, R. L., Greenberg, L., Aloia, J. F., Bergman, P., Dubnov-Raz, G., Esposito, S., Ganmaa, D., Ginde, A. A., Goodall, E. C., Grant, C. C., Griffiths, C. J., Janssens, W., Laaksi, I., Manaseki-Holland, S., Mauger, D., Murdoch, D. R., Neale, R., Rees, J. R., … Camargo, C. A., Jr (2017). Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ (Clinical research ed.), 356, i6583. https://doi.org/10.1136/bmj.i6583
[9] Vitamin D: A Low-Hanging Fruit in COVID-19? – Medscape – May 17, 2020.
[10] Manousaki D, Paternoster L, Standl M, et al. Vitamin D levels and susceptibility to asthma, elevated immunoglobulin E levels, and atopic dermatitis: A Mendelian randomization study. PLoS Med. 2017;14(5):e1002294. Published 2017 May 9. doi:10.1371/journal.pmed.1002294
Parker-Pope T (2010): The Miracle of Vitamin D: Sound Science, or Hype? The NEW York Times, February 1, 2010, 4:42 pm
The Man Who Sold America On Vitamin D – And Profited in the Process – Medscape – Aug 24, 2018.
[11] Nicky Broyd. NICE: ‘No Evidence’ to Support Vitamin D for COVID-19 – Medscape – Jun 29, 2020.
https://www.medscape.com/viewarticle/933090
Wilson PF (2020): Vitamin D for COVID? We’ve Been Burned Before – Medscape – Oct 28, 2020
[12]Sforcin JM. Propolis and the immune system: a review. J Ethnopharmacol. 2007;113(1):1-14. doi:10.1016/j.jep.2007.05.012
Al-Hariri M. Immune’s-boosting agent: Immunomodulation potentials of propolis. J Family Community Med. 2019;26(1):57-60. doi:10.4103/jfcm.JFCM_46_18
[13] Nakajima Y, Tsuruma K, Shimazawa M, Mishima S, Hara H. Comparison of bee products based on assays of antioxidant capacities. BMC Complement Altern Med. 2009;9:4.
[14] Schnitzler P, Neuner A, Nolkemper S, et al. Antiviral activity and mode of action of propolis extracts and selected compounds [published correction appears in Phytother Res. 2010 Apr;24(4):632]. Phytother Res. 2010;24 Suppl 1:S20-S28. doi:10.1002/ptr.2868
[15] Schapowal A, Klein P, Johnston SL. Echinacea reduces the risk of recurrent respiratory tract infections and complications: a meta-analysis of randomized controlled trials. Adv Ther. 2015;32(3):187-200. doi:10.1007/s12325-015-0194-4
[16] Mathew D, Hsu WL (2018): Antiviral potential of curcumin, Journal of Functional Foods 40, 2018: 692-699, https://doi.org/10.1016/j.jff.2017.12.017
Chen TY, Chen DY, Wen HW, et al. Inhibition of enveloped viruses infectivity by curcumin. PLoS One. 2013;8(5):e62482. Published 2013 May 1. doi:10.1371/journal.pone.0062482
[17] Droebner K, Erhardt C, Ludwig S, Planz O (2007): CYSTUS052, a polyphenol-rich plant extract, exerts anti-influenza virus activity in mice, Antiviral Research 76; 1: 1-10, https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2007.04.001
[18] Kalus U, Gringorov A et al. (2009): Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract: A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study, Antiviral Research 84; 3: 267-271, https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2009.10.001
[19] Glasziou, P. P., Chalmers, I., Green, S., & Michie, S. (2014). Intervention synthesis: a missing link between a systematic review and practical treatment(s). PLoS medicine, 11(8), e1001690. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001690
Lawlor DA, Smith GD et al. (2004): Those confounded vitamins: what can we learn from the differences between observational versus randomised trial evidence? Lancet 363; 9422, 22 May 2004: 1724-1727
Ivanovas G (2009): Kritik der reinen Evidenz. Homöopathie in der evidenzbasierten Medizin – Teil 1, Homöopathie KONKRET 3.9: 10–18
Ivanovas G (2009): Evidence-biased medicine und Zynismus. Homöopathie in der evidenzbasierten Medizin – Teil 2, Homöopathie KONKRET 3.9:19–32
[20] Ferner R. E. (2005). The influence of big pharma. BMJ (Clinical research ed.), 330(7496), 855–856. https://doi.org/10.1136/bmj.330.7496.855
Almasi EA, Stafford RS, Kravitz RL, Mansfield PR (2006) What Are the Public Health Effects of Direct-to-Consumer Drug Advertising? PLoS Med 3(3): e145. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.0030145
Fernald KDS, Pennings HPG, van den Bosch JF, Commandeur HR, Claassen E (2017) The moderating role of absorptive capacity and the differential effects of acquisitions and alliances on Big Pharma firms’ innovation performance. PLoS ONE 12(2): e0172488. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0172488
[21] https://www.nytimes.com/2020/05/25/well/live/to-fight-covid-19-dont-neglect-immunity-and-inflammation.html
[22] Iddir M, Brito A, Dingeo G, et al. Strengthening the Immune System and Reducing Inflammation and Oxidative Stress through Diet and Nutrition: Considerations during the COVID-19 Crisis. Nutrients. 2020;12(6):E1562. Published 2020 May 27. doi:10.3390/nu12061562
[23] https://www.kneipp.com/us_en/kneipp-magazine/water-cures/foot-bath/
[24] https://www.kneipp.com/us_en/kneipp-magazine/water-cures/contrast-foot-bath/
